یادداشت| چرا سازمان حفظ نباتات در انجام وظایف قانونی خود ناتوان است؟

– اخبار اقتصادی –

خبرگزاری تسنیم، سازمان حفظ نباتات یکی از سازمانهای مهم وزارت جهاد کشاورزی بر اساس مجموعه قانون و آیین نامه حفظ نباتات مصوب سال ١٣٤٦ تشکیل و مسئول حفاظت از سلامت منابع گیاهی کشور در مقابل آلودگی و خسارت آفات گیاهی بومی و غیر بومی است.

علی رغم اینکه بیش از نیم قرن از تاسیس این سازمان که یکی از ارکان مهم تامین امنیت غذائی کشور است میگذرد، در انجام وظایف قانونی خود عملکرد ضعیفی داشته است.
در این مقاله دلایل عملکرد ضعیف سازمان حفظ نباتات مورد ارزیابی کارشناسی قرار گرفته است.

مهمترین موانع راهبردی سازمان حفظ نباتات در انجام وظایف قانونی عبارتند از :
چالشهای قانونی
چالشهای تشکیلات چارت سازمانی

چالش های قانونی:
از عمده ترین موانع قانونی باید به ماده یک قانون حفظ نباتات اشاره نمود.

ماده 1 – از تاریخ تصویب این قانون سازمان حفظ نباتات وابسته به وزارت کشاورزی تشکیل می‌گردد این سازمان دارای شخصیت حقوقی است و‌به وسیله یک رییس به انتخاب وزیر کشاورزی اداره خواهد شد.

این ماده قانون در عمل استقلال اجرایی وظایف سازمان را با چالش مواجه کرده است. ذیل این ماده رئیس سازمان حفظ نباتات از طرف وزیر جهاد کشاورزی تعیین می شود.

از آنجائیکه در ماده قانون تاکید نشده که رئیس سازمان باید حداقل بیش از بیست سال تجربه کاری و تخصصی در حفظ نباتات داشته باشد افرادی به ریاست سازمان منصوب می شوند که اکثرا فاقد دانش و تجربه کافی و تخصصی در عرصه حفظ نباتات می باشند . زمانی که رئیس سازمان بدین طریق انتخاب می شود، تحت دستورات مقام بالاتر انجام وظیفه می کند و ممکن است حاکمیت اجرایی قانون حفظ نباتات در ایجاد امنیت غذایی کشور دچار چالش شود.

از دیگر چالش قانونی عدم وجود مفاد مربوط به تخلفات و جرایم و چگونگی برخورد با متخلف در مجموعه قانون و آیین نامه حفظ نباتات است.

چالش های چارت تشکیلات سازمانی:
از موانع راهبردی در انجام وظایف قانونی چالش های چارت تشکیلات سازمانی حال حاضر است.

سازمان حفظ نباتات موظف به جلوگیری از ورود آفات گیاهی خسارتزای غیربومی (قرنطینه ای) به همراه محموله های گیاهی وارداتی آلوده به آفات گیاهی به داخل کشور ، ردیابی و مونیتورینگ و مبارزه و امحائ آنها به هر شکلی که وارد شده اند ( همراه محموله های وارداتی قانونی، غیر قانونی و یا به طرق طبیعی) در کانون اولیه آلودگی و همچنین مبارزه سریع با طغیان و شیوع آفات گیاهی بومی در باغات و مزارع کشور می باشد.

محموله های گیاهی وارداتی برابر ضوابط و شرایط بهداشت گیاهی که سازمان حفظ نباتات برای ورود محموله های گیاهی وارداتی مشخص می کند، وارد کشور می شوند.

جهت اطمینان از لحاظ شدن ضوابط و شرایط بهداشت گیاهی محموله گیاهی وارداتی و عدم آلودگی آنها به آفات گیاهی قرنطینه ای، محموله های گیاهی وارداتی باید در گمرکات مبادی ورودی قبل از ترخیص مورد بازرسی فنی کارشناسان قرنطینه گیاهی سازمان حفظ نباتات مستقر در پستهای قرنطینه ای مبادی ورود قرار گیرند.

در چارت تشکیلات سازمانی سازمان حفظ نباتات ، پستهای قرنطینه مرزی یا مبادی ورودی وجود ندارد و این پستها در چارت تشکیلات اداری مدیریت های جهاد کشاورزی شهرستانهای نزدیک به مرز ورودی تعریف و لحاظ شده است. این در حالی است که ماده ١٣ آیین نامه قانون حفظ نباتات به صراحت تاکید نموده که پستهای قرنطینه ای مبادی ورود باید توسط سازمان حفظ نباتات اداره شوند.

ماده 13 : مقررات مربوط به بازرسی فرآورده های کشاورزی در بنادر و گمرک خانه های مرزی بوسیله کارشناسان یا مامورین قرنطینه نباتی سازمان حفظ نباتات که دارای کارت رسمی و یا نشان مخصوصی خواهند بود بموقع اجراء گذارده خواهد شد.

پست های قرنطینه مرزی به منزله چشم های سازمان جهت بازرسی محموله های گیاهی وارداتی در مبادی ورودی به کشور جهت حصول اطمینان از عاری بودن محموله های گیاهی وارداتی به آفات گیاهی خسارتزای غیر بومی است و اگر محموله وارداتی آلوده به آفات گیاهی تشخیص داده شد باید قبل از ترخیص از گمرک ضدعفونی یا آفت زدایی شود ( در صورتی که از نظر فنی ضدعفونی محموله آلوده امکان پذیر باشد) و اگر ضدعفونی امکان پذیر نباشد در سریعترین زمان ممکن به کشور مبدأ مرجوع شود. کلیه تشریفات بازرسی های اسناد بهداشت گیاهی، فنی و آزمایشگاهی محموله های گیاهی وارداتی در گمرکات مبادی ورودی باید توسط کارشناسان خبره سازمان حفظ نباتات مستقر در پستهای قرنطینه ای گیاهی مرزی انجام گیرد.

متاسفانه علی رغم تاکید ماده ١٣ آیین نامه قانون حفظ نباتات پستهای قرنطینه ای مرزی در چارت تشکیلات سازمانی حفظ نباتات لحاظ نشده و سازمان حفظ نباتات از عملکرد آنها مطلع نیست و نمی داند آیا محموله گیاهی وارداتی عاری از آلودگی است؟ و یا در صورت آلودگی، به چه نوع آفت یا آفاتی آلوده می باشد؟ و یا از کدام کشور و مرز ورودی وارد شده أست، به عبارتی فاقد چشم در مبادی ورودی کشور است.

از وظایف مهم و کلیدی دیگر سازمان حفظ نباتات ردیابی و مونیتورینگ مستمر آفات گیاهی قرنطینه ای و بومی در مزارع و باغات و نقاط زیر کشت در تمام استانها و همچنین مبارزه با طغیان و شیوع آنها جهت جلوگیری از براکندگی به دیگر نقاط کشور أست. مدیریت های حفظ نباتات در استانها که به منزله بازوی اجرایی دستورالعمل های بهداشت گیاهی سازمان حفظ نباتات می باشند موظف به انجام این مهم هستند و بایستی هر ماه گزارش های ردیابی و مونیتورینگ میدانی آفات گیاهی در نقاط زیر کشت در استان خود را به سازمان حفظ نباتات ارسال کنند.

از آنجایکه پست های مدیریت حفظ نباتات استان در چارت تشکیلات اداری سازمان حفظ نباتات لحاظ نشده است و در چارت تشکیلات اداری سازمانهای جهاد کشاورزی استان تعریف شده است، سازمان حفظ نباتات عملا فاقد بازوی اجرایی دستورالعمل های بهداشت گیاهی صادره در کشور می باشد. چون طبق مقررات، مدیریت های حفظ نباتات استانها نه تنها الزامی برای اجرای دستورالعمل های سازمان حفظ نباتات ندارند بلکه پاسخگوی عملکرد خود به سازمان حفظ نباتات نیز نمی باشند.

زمانی که سازمان حفظ نباتات چشم بازرسی در گمرکات مبادی ورودی و دست اجرایی در استانها ندارد، نمی تواند مدافع سلامت و حفاظت از منابع ملی گیاهی کشور در مقابل حمله، آلودگی و خسارت آفات گیاهی بومی و غیر بومی باشد.

تجربه ای که طی نیم قرن گذشته ناشئ از این چالشهای راهبردی مشاهده شده، ورود و استقرار آفات گیاهی غیر بومی خطرناک ویران کننده بسیاری به باغات و مزارع کشور است از جمله ؛ کرم سرخ پنبه ، سوسک سیب زمینی کلرادو ، جارویک لیمو ترش ، گرینیگ مرکبات ، بید گوجه فرنگی ، مگس میوه مدیترانه ای ، ده ها آفت انباری ، گونه های مهاجم گیاهی و علفهای هرز و خسارات جبران ناپذیر به منابع ملی گیاهی ، کاهش تولیدات گیاهی، افزایش شدید واردات و مصرف آفتکش های خطرناک شیمیایی، افزایش بی رویه واردات و افزایش قیمت محصولات گیاهی بوده است.

در صورتی که این موانع راهبردی اصلاح نشوند بی تردید باید شاهد ورود و استقرار آفات گیاهی غیر بومی بیشتری به داخل کشور و کاهش ویا بعضا نابودی تولیدات ملی گیاهی در سالهای نه چندان دور باشیم. همانگونه که طی ادوار گذشته تعدادی از منابع ملی گیاهی را از دست داده ایم.

لازم است که رفع این چالشهای راهبردی امنیت غذایی و امنیت زیستی گیاهی کشور در اولویت ویژه مسئولان دولت جدید قرار گیرد.

* محمد رضا اصغری/ کارشناس قرنطینه گیاهی سازمان حفظ نباتات

انتهای پیام/