استرس اجتماعی می‌تواند سرعت پیر شدن سیستم ایمنی را افزایش دهد

با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن افراد به‌طور طبیعی شروع به پیرتر شدن و از دست دادن کارآمدی اولیه می‌کند. این پیری سیستم ایمنی که به نام ایمونوسنسانس شناخته شده، ممکن است بخش مهمی از علت و محرک‌های مسائل سلامتی مرتبط با افزایش سن همچون سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی و همچنین پاسخ کم‌اثرتر افراد مسن به واکسن‌ها باشد.

اما نکته‌ی قابل توجه این است که سیستم‌های ایمنی همه‌ی افراد به یک اندازه و با یک سرعت پیر نمی‌شوند. اریک لوپاک و همکارانش در مطالعه‌ای که اخیراً منتشر شده، دریافته‌اند که استرس اجتماعی با علائم تسریع پیری سیستم ایمنی دارای همبستگی معناداری است.

استرس و ایمنی

برای فهم و دریافت بهتر پاسخ این پرسش که چرا افراد با سن تقویمی یکسان می‌توانند سن‌های ایمنی متفاوتی داشته باشند، لوپاک و همکارانش به داده‌های مطالعه‌ی بهداشت و بازنشستگی (یک نظرسنجی بزرگ و نماینده‌ی ملی از بزرگسالان بالای ۵۰ سال ایالات متحده) نگاهی دقیق داشتند. محققان مطالعه‌ی بهداشت و بازنشستگی از شرکت‌کنندگان در مورد انواع مختلف عوامل استرس‌زایی که تجربه کرده‌اند، سؤال می‌کنند. از میان آن‌ها می‌توان به رویدادهای استرس‌زای زندگی مانند از دست دادن شغل، مواجه شدن با تبعیض‌هایی از قبیل رفتار ناعادلانه یا محرومیت از مراقبت، تروما یا شوک‌های ذهنی بزرگ در طول زندگی مانند ابتلای یکی از اعضای خانواده به یک بیماری تهدید‌کننده زندگی و درنهایت استرس‌های مزمنی مانند فشار مالی و شرایط نامناسب اقتصادی.

پژوهشگران مطالعه‌ی بهداشت و بازنشستگی به‌تازگی شروع به جمع‌آوری خون از نمونه‌ای از شرکت‌کنندگان نیز کرده‌اند. در این نمونه‌گیری‌ها تعداد انواع مختلف سلول‌های ایمنی از جمله گلبول‌های سفید موجود در خون افراد را شمارش می‌کنند. این سلول‌ها نقش کانونی در پاسخ‌های ایمنی به ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر مهاجمان به بدن انسان ایفا می‌کنند. این نخستین باری است که چنین اطلاعات دقیقی درمورد سلول‌های ایمنی در یک نظرسنجی بزرگ ملی در ایالات متحده جمع‌آوری شده است.

با افزایش سن افراد، سلول‌های T در سیستم ایمنی در مبارزه با پاتوژن‌ها کم‌اثرتر می‌شوند.

با تجزیه‌وتحلیل داده‌های ۵۷۴۴ شرکت‌کننده در HRS که هم خون داده و هم به سؤالات نظرسنجی درمورد استرس پاسخ داده بودند، تیم تحقیقاتی پی بردند افرادی که استرس بیشتری را تجربه کرده‌اند، نسبت کمتری از سلول‌های T «خام» را در خون خود دارند. سلول‌های تی خام به سلول‌های تازه‌ای گفته می‌شود که برای مقابله با مهاجمانی جدید که سیستم ایمنی قبلاً با آن مواجه نشده لازم هستند. آن‌ها همچنین دارای نسبت بیشتری از سلول‌های T با تمایز متأخرند. از طرف دیگر، سلول‌های با تمایز متاخر به سلول های پیرتری گفته می‌شود که توانایی‌شان برای مبارزه با مهاجمان رو به زوال‌ است. این سلول‌های پیرتر در عوض پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که می‌توانند التهابات مضر در بدن فرد را افزایش دهند. افرادی که نسبت سلول‌های T جدیدتر به سلول‌های T قدیمی‌تر در خونشان پایین‌تر است، سیستم ایمنی پیرتری دارند.

بااین‌حال، پس از کنترل رژیم غذایی نامناسب و افزوده شدن ورزش به برنامه‌ی زندگی افراد، ارتباط بین استرس و تسریع پیری ایمنی چندان قوی به‌نظر نمی‌رسید. این نشان می‌دهد که بهبود رفتارهای مرتبط با سلامتی و سبک زندگی ممکن است به جبران خطرات مرتبط با استرس کمک کند.

به‌طور مشابه، پس از اینکه قرارگیری احتمالی درمعرض سیتومگالوویروس (یک ویروس معمولی و معمولاً بدون علامت و مشهور در تسریع پیری سیستم ایمنی بدن) مورد آزمایش قرار گرفت، ارتباط بین استرس و پیری سلول‌های ایمنی کاهش یافت. درحالی‌که ویروس CMV به‌طور معمول در بدن غیر فعال می‌ماند، اما محققان دریافته‌اند که استرس می‌تواند باعث فعال شدن و تحرک CMV شود و بدین ترتیب سیستم ایمنی را وادار کند تا منابع بیشتری را برای کنترل ویروس فعال‌شده به خدمت گیرد. کنترل مداوم عفونت می‌تواند منابع سلول‌های T خام را مصرف کرده و منجر به سلول‌های T خسته‌تر شود. همان‌طورکه گفتیم دسته‌ی دوم از سلول‌های تی در سراسر بدن گردش می‌کنند و باعث التهاب مزمن می‌شوند و همین التهابات خود عامل مهمی در بیماری‌های مرتبط با افزایش سن به‌شمار می‌روند.

درک پیری ایمنی

مطالعه‌ی اخیر به روشن شدن ارتباط بین استرس اجتماعی و پیری سریع‌تر ایمنی کمک کرده و از طرفی نقش راه‌های بالقوه برای کند کردن پیری سیستم ایمنی مانند تغییر نحوه‌ی مقابله‌‌ی افراد با استرس و بهبود رفتارهای سبک زندگی مانند رژیم غذایی، سیگار کشیدن و ورزش را برجسته می‌کند. ساخت واکسن‌های مؤثر سیتومگالوویروس نیز ممکن است به کاهش پیری سیستم ایمنی کمک کند.

بااین‌حال، توجه به این نکته مهم است که مطالعات اپیدمیولوژیک نمی‌توانند به‌طور کامل علت و معلول را تعیین کنند. تحقیقات بیشتری برای تأیید ارتباط میان کاهش استرس یا تغییر سبک زندگی با بهبود پیری سیستم ایمنی نیاز است. همچنین برای درک بهتر چگونگی تعامل استرس و عوامل بیماری‌زای نهفته مانند سیتومگالوویروس درمسیر ایجاد بیماری و مرگ افراد، به کارهای پژوهشی بیشتری نیاز داریم. گروه پژوهشی لوپاک درحال‌حاضر با استفاده از داده‌های حاصل از مطالعه‌ی سلامت و بازنشستگی به بررسی چگونگی تأثیر این عوامل و عوامل دیگر مانند ناملایمات دوران کودکی بر پیری ایمنی در طول زمان پرداخته‌اند.

طبیعتاً یک سیستم ایمنی با پیری کمتر، قادر به مبارزه‌ی بهتر با عفونت‌ها و ایجاد ایمنی محافظتی حاصل از واکسن‌ها خواهد بود. همچنین ایمونوسنسانس ممکن است به توضیح اینکه چرا با افزایش سن در افراد، احتمال ابتلا به موارد شدیدتر کووید ۱۹ و پاسخ ضعیف‌تر به واکسن‌ها بالا می‌رود، کمک کند. درک ماهیت عوامل مؤثر بر پیری سیستم ایمنی ممکن است به محققان کمک کند تا نابرابری‌های مرتبط با سن در زمینه‌ی سلامت و بیماری در بدن انسان را بهتر بررسی کنند.