ورود اپراتورهای ماهوارهای جدید از بخش خصوصی کشور چه کمکی به بازار می‌کند؟
مصوبه ۳۰۹ کمیسیون تنظیم مقررات راه را برای بازیگران جدید برای ورود به حوزه SAP (اپراتورهای ماهوارهای) باز می‌کند. این اقدام از آن جهت از سوی رگولاتوری صورت گرفته تا کم کاری شرکت‌های SAP در ۱۵ سال گذشته جبران شود و فعالیت‌هایی در بازار ارتباطات ماهوارهای رد زمینه‌هایی همچون حوزه‌های دریایی، نفتی و… صورت بگیرد.
رگولاتوری با انتشار سندی به نام «اصول حاکم بر صدور پروانه ارائه خدمات دسترسی ماهوارهای (SAP) به تاریخچه حضور اپراتورهای ماهوارهای در ایران و کم و کاستی این صنعت اشاره کرده و توضیح داده که برای جبران این نواقص چه اقداماتی انجام داده است.
با توجه به اتمام اعتبار پروانه شرکت‌های SAP موجود در کشور در سال ۹۹ و درخواست متقاضیان برای دریافت مجوز جدید، رگولاتوری جلساتی را در این خصوص برگزار کرد و در همین حین، کمیسیون SAP نصر کشوری نیز درخواست‌هایی از این نهاد دولتی داشت. برخی از این موارد به این شرح است: شرایط و مفاد برای شرکت‌هایی که قصد سرمایه‌گذاری جدی در این عرصه را ندارند بازدارنده باشد، شرکت‌های فعلی برای مجوزهای خود حق امتیاز پرداخت کرده‌اند و این حق امتیاز از بین رفتنی نیست و از همین رو باید برای شرکت‌های جدید حق الامتیازی معادل پیش بینی شود، شرایط جدیدی تدوین شود تا متقاضیان تازه را به خرید و ادغام شرکت‌های موجود و یا ایجاد چند شرکت توانمند ماهواره ترغیب کند، محدودیت‌های پروانه در ارایه سرویس‌های درآمدزا مانند عدم امکان ارایه سرویس برودکستینگ، سرویس ویس و… برای دارندگان پروانه SAP کاهش پیدا کند.
رگولاتوری پس از بررسی درخواست‌های نصر مصوبه جدید اصول حاکم بر صدور پروانه ارائه خدمات دسترسی ماهوارهای را در آبان ماه ۱۳۹۹ تصویب کرد؛ مصوبه‌ای که به زعم این سازمان راه را برای بازیگران جدید باز می‌کند. رگولاتوری تاکید کرده این مصوبه را با وجود مخالفت بازیگران قدیمی به تصویب رسانده است. رگولاتوری تاکید کرده که آنها معتقدند شرکت‌های SAP طی پازنده سال گذشته تنها در حوزه VSAT کار کردند و به سایر بخش‌های بازار مانند حوزه‌های دریایی و نفتی به طور جدی وارد نشدند و به همین خاطر باور دارد ورود شرکت‌های جدید به این حوزه می‌تواند به پررونق شدن این حوزه کمک کند. رگولاتوری همچنین تاکید کرده که آنها اجازه ندارند به بهانه اشباع بازار مانع ورود کسب و کارها و بازیگران جدید به حوزه ارتباطات شوند چرا که در هر حال ممکن است بازیگران جدید ایده‌های ناب و تازه‌ای را در بازار پیاده سازی کنند.
شرایط جدید برای بازیگران تازه بر اساس مصوبه جدید رگولاتوری اینست که اشخاص حقوقی غیردولتی که درخواست پروانه دارند باید طرح تجاری پنج ساله و مستندات مبنی بر برخورداری از توانایی مالی لازم برای این طرح را ارائه کنند. همچنین نصب و راه اندازی حداقل یک هاب اصلی و یک هاب پشتیبان در داخل کشور قبل از پایان اعتبار موافقتنامه با آنها و عدم ایجاد تداخل رادیویی روی خدمات رادیویی ماهوارهای از دیگر موارد این مصوبه به شمار می‌رود. بر اساس مصوبه ۳۰۹، حداقل سرمایه ثبتی متقاضی دریافت پروانه SAP باید ۵ میلیارد تومان باشد.
ناگفته نماند دارندگان پروانه SAP موظف هستند سه درصد از درآمد سالیانه خود را تا پایان شهریور ماه ۱۴۰۰ به حساب سازمان رگولاتوری نزد خزانه داری کشور واریز کنند و دو درصد از درآمد سالیانه را نیز صرف ارائه خدمات عمومی اجباری کنند. آنها همچنین باید یک درصد از درآمد سالیانه‌شان را به عنوان حق رگولاتوری به خزانه‌داری کشور واریز کنند.
ارائه اینترنت پهن باند از طریق این بسترها به کشورهای همسایه و خارج از کشور نیز از دستور کار رگولاتوری خارج شده و مرتبط با قوانین کلی حاکم در کشور است.
در سندی که اخیرا پیرامون تاریخچه این صنعت در ایران توسط رگولاتوری منتشر شده به تاسیس اولین ایستگاه ماهوارهای ایران در سال ۱۳۴۸ اشاره شده و سپس به تخریب این ایستگاه توسط حملات هوایی عراق در سال ۱۳۶۵ اشاره شده است. پس از این اتفاق با تصویب شورای عالی امنیت ملی، مرکز ارتباطات ماهوارهای بومهن و اصفهان راه‌اندازی شد و نهایتا در سال ۸۲ اولین فراخوان برای ارائه خدمات انتقال داده از طریق ماهواره SAP توسط رگولاتوری منتشر شد.
در این فراخوان رگولاتوری تنها می‌توانست پنج مجوز فعالیت SAP به متقاضیان ارائه دهد چرا که در آن زمان برآورد شده بود بیشتر از این مقدار صدور مجوز، باعث اختلال در بازار خواهد شد. همچنین شرکت‌های دولتی در حضور از این فراخوان منع شدند تا بخش خصوصی بتواند یک بازار رقابتی و به دور از رانت را ایجاد کند. در نهایت از بین ۱۱ شرکت متقاضی، قرعه کشی صورت گرفت و در مرداد ۸۴ به پنج شرکت مجوز SAP ارائه شد. دو شرکت دیگر نیز بعدها به این تعداد اضافه شدند و در آبان ۹۲ شرکت انفورماتیک که از کالبد دولتی بودن خارج شده بود نیز به این جرگه پیوست.
پروانه هشت اپراتور در سال ۹۲ بار دیگر تمدید شد اما با وجود اینکه تا امروز یک فعالیت مستمر ۱۵ ساله توسط بازیگران بازار SAP صورت گرفته ولی باید گفت مدیران این شرکت‌ها تعداد ترمینال‌های خود را نسبت به ۵ سال پیش کاهش هم داده‌اند. آنها معتقدند مواردی مانند کاهش تقاضا و افزایش تورم و همچنین نوسانات نرخ ارز باعث اختلال در کار آنها شده و از همین رو تعداد ۱۴ هزار ترمینال در سال ۱۳۹۵ به حدود ۹۵۰۰ ترمینال تا پایان سال ۹۹ رسیده است. رگولاتوری در سند خود نیز تلویحا تایید کرده که حجم بازار ارتباطات ماهوارهای کشور به خاطر موارد مختلف در کشور کوچک شده است هرچند همین شرکت‌ها طی این ۱۴ سال توانستند در حوادث و بحران‌های طبیعی مانند سیل و زلزله، نیازهای خدماتی به سازمان‌ها و نهادهای درگیر با بحران مانند وزارت کشور، فرامانداری‌ها، دهداری‌ها و شهرداری‌ها و جمعیت هلال احمر نقش موثر ایفا کنند.
