چالش عظیم ناوگان تجاری: ۷۰ درصد اتوبوس‌های بین شهری فرسوده هستند
در پی حوادث اخیر اتوبوس های مسافربری که منجر به تلفات جانی مسافران شده است٬ اطلاعات جدیدی در خصوص شرایط ناوگان تجاری به گوش‌می‌رسد. با توجه به گفته‌های معاون وزیر راه و شهرسازی، ۳۲ درصد از ناوگان باری و نزدیک به ۷۰ درصد از اتوبوس‌های فعال در محورهای مواصلاتی کشور فرسوده هستند. گفته می‌شود وزارت راه و شهرسازی در حال مذاکره با ۵ شرکت به جهت نوسازی ناوگان حمل و نقل مسافری است. مذاکرات مذکور در خصوص ۲ شرکت در مرحله انعقاد قرارداد قرار داشته و با یک شرکت نیز در خصوص نوسازی و تولید خودروی ون قرارداد بسته شده است.
داریوش امانی در این خصوص توضیح داد: «تمامی این شرکت‌ها و تولیدات آنها داخلی هستند. در حال حاضر قرارداد برای خریداری ۲۰۰ دستگاه مینی‌بوس و ۱۰۰ دستگاه ون بسته شده و به مرور زمان میزان تقاضا برای خرید این وسایل‌نقلیه نیز افزایش خواهد یافت.»
گفته می‌شود یکی از چالش‌های فعلی برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل مسافر تعداد کم کارخانه‌های اتوبوس‌سازی در کشور است. در حال حاضر تعداد کمی از کارخانه‌ها اقدام به تولید و یا واردات اتوبوس می‌کنند و بسیاری از فعالان این صنعت نیز به دلیل تحریم‌ها فعالیت خود را متوقف کرده‌اند. امید می‌رود با برداشته شدن هرچه زودتر تحریم‌ها فعالیت کارخانه‌های اتوبوس‌سازی به حالت نرمال برگشته و ناوگان حمل و نقل عمومی کشور هرچه سریعتر نوسازی شود.
داریوش امانی در خصوص وضعیت فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی کشور گفت: «۳۲ درصد از ناوگان باری کشور معادل ۱۱۴ هزار دستگاه کامیون فرسوده است. ۳۰ درصد از اتوبوس‌ها که معادل ۴ هزار و ۲۰۰ دستگاه است و همچنین ۶۸ درصد مینی‌بوس‌ها و ۶۶ درصد سواری‌های کشور هم فرسوده هستند که در مجموع معادل ۱۹ هزار دستگاه وسیله نقلیه می‌شود.»
در طی روزهای گذشته در کمتر از ۱۳ ساعت دو دستگاه اتوبوس در محورهای مواصلاتی کشور واژگون شده و سبب جان باختن ۲ خبرنگار و ۵ سرباز معلم شده است. این حوادث واکنش‌های زیادی را به دنبال داشته و بسیاری وزارت راه و شهرسازی را در این میان مقصر می‌دانند چراکه معتقد هستند وزارت‌خانه مذکور نسبت به نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و بهبود کیفیت محورهای مواصلاتی کشور اقدام درخوری انجام نمی‌دهد.
امکان ندارد مالک اتوبوس یا کامیونی بتواند معاینه فنی صوری بگیرد [به روز رسانی] – تیر ۱۴۰۰
فرهاد صالحیان با بیان این که مراکز معاینه فنی خودروهای سنگین تحت نظارت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای فعالیت می‌کنند، گفت: «وقتی کرونا شایع شد، سردار هادیان فر فرمانده پلیس راهور ناجا برای مدت کوتاهی الزام به دریافت معاینه فنی خودروهای سبک را لغو کرد؛ ولی ما به جهت اهمیت موضوع و به جهت اینکه روی ایمنی خودروهای سنگین حساسیم، هر چه قدر به ما فشار آوردند تا ما هم معاینه فنی خودروهای سنگین را لغو کنیم، زیر بار نرفتیم و اعلام کردیم می‌بایست همه خودروهای سنگین طبق دوره زمان بندی مشخص شده برای آنها، گواهی معاینه فنی دریافت کنند.»
وی افزود: «ما حدود ۳۵۳ هزار وسیله نقلیه سنگین (اتوبوس، مینی بوس، کامیون و کامیونت) و ۱۶۷ مرکز معاینه فنی داریم که به جز سه یا چهار مرکز معاینه فنی سنگین وابسته به شهرداری‌های تهران و اصفهان، همه این مراکز معاینه فنی خصوصی هستند؛ سالانه ۲ میلیون معاینه فنی برای ۶۱۰ هزار وسیله نقلیه صادر می‌کنیم.»
مدیرکل دفتر آمار، ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تصریح کرد: «خودرهای سنگینی که عمر آنها زیر ۱۰ سال است، هر ۶ ماه یک بار و خودروهای با عمر بالای ۱۰ سال هر ۳ ماه یک بار برای دریافت این گواهی به مراکز معاینه فنی خودروی سنگین مراجعه می‌کنند.»
وی خاطرنشان کرد: «به طور متوسط در کشور منهای تهران، از هر ۳ دستگاه خودروی سنگینی که به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنند، یک خودرو در بار اول رد می‌شود؛ در تهران از هر ۲ خودروی سنگین، یک دستگاه در بار اول رد می‌شود؛ بیشترین دلیل رد شدن خودروهای سنگین در معاینات فنی، مربوط به مشکلات در سیستم ترمز آنهاست.»
صالحیان افزود: «بسیاری از آیتم‌ها و شاخص‌ها در مراکز معاینه فنی به صورت کاملاً اتوماتیک، ماشینی و مکانیکی انجام می‌شود و اصلاً مرکز مربوطه، دخل و تصرفی در اندازه گیری ها ندارد و نمی‌تواند تخلف کند؛ چون همه بررسی‌ها، رمزنگاری شده و عیناً در سیستم مربوطه ثبت می‌شود.»
وی تأکید کرد: «اصلاً امکان ندارد مالک خودروی سنگینی بتواند پولی بدهد و گواهی معاینه فنی از مراکز دریافت کند؛ ۴ نوع تست انجام می‌شود؛ یکی آزمون‌های ظاهری است که ممکن است اتوبوس یا کامیونی بتواند به تخلف از آن عبور کند؛ مثلاً مسئول فنی چک می‌کند که شیشه شوی، برف پاک کن یا سیستم روشنایی خودروی سنگین سالم است یا خراب؛ یا اینکه کشنده ای تغییر کاربری غیر مجاز داده و از بونکر (حمل سیمان و بتن) به اتاق حمل بار تجاری تغییر شکل داده باشد؛ یا اینکه شیشه آن شکسته یا سالم باشد؛ عاج لاستیک چند درصد باشد؛ باک و سپر دِفرمه باشد یا نه؛ چنین آیتم‌هایی را مسئول فنی مرکز معاینه فنی به صورت ظاهری چک می‌کند.»
این مقام مسئول در سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای یادآور شد: «البته در همه این موارد مذکور، ما در مراکز معاینه فنی دوربین ثبت بررسی داریم و به صورت برخط آن را رصد می‌کنیم.»
صالحیان گفت: «اما بررسی مواردی چون آزمایش نیروی ترمز چرخ‌ها، اندازه گیری وزن دینامیکی و استاتیکی چرخ‌ها (اینکه خودرو در هنگام ترمز به چپ یا راست کشیده شود)، آزمایش شتاب ترمزگیری پایه محورهای خودرو، آزمایش عدم توازن نیروی ترمز محورها، آزمایش شتاب ترمز دستی، آزمایش لغزش جانبی چرخ‌ها (جلوبندی خودرو)، اندازه گیری دور موتور، اندازه گیری کدری حاصل از دوده و… به صورت کاملاً مکانیکی و سیتسمی انجام می‌شود، رمزنگاری شده، امکان دخل و تصرف مرکز در آنها نیست و اینکه می‌گویند هر خودرویی می‌تواند به راحتی گواهی معاینه فنی دریافت کند، امکان ندارد.»
مدیرکل ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گفت: «ایرادات ظاهری را علاوه بر اینکه در زمان معاینه فنی چک می‌کنند، مدیر فنی شرکت‌های حمل و نقل باری یا مسافری در هنگام صدور بارنامه (باری کامیون‌ها) یا صورت وضعیت (برای اتوبوس‌ها) بار دیگر بررسی و کنترل می‌کند.»
وی درباره اتوبوس خبرنگاران اظهار کرد: «اگر برای اتوبوس سانحه دیده خبرنگاران، قبل از انجام سفر، صورت وضعیت صادر می‌شد، حتماً مدیر فنی شرکت حمل و نقلی آن را چک می‌کرد و به سامانه سپهتن کد رهگیری داده می‌شد؛ ما هم در سازمان راهداری می‌توانستیم آن را پایش کنیم. در حال حاضر سفرهای بین شهری با حمل و نقل عمومی را هم در سازمان راهداری هم در ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها و هم در شرکت‌های حمل و نقلی پایش و کنترل می‌کنیم.»
به گفته صالحیان، در صورت وضعیت اتوبوس‌های مسافری، مبدأ، مقصد و مسیری که اتوبوس از آن عبور می‌کند، ذکر شده است.
وی خاطرنشان کرد: «اتوبوس خبرنگاران معاینه فنی داشته و ۳ ماه از اعتبار آن باقی مانده بود؛ پلیس در کروکی اولیه اعلام کرد که اتوبوس خبرنگاران نقص فنی نداشته است؛ بعد کروکی اصلاحی داد و چرخ‌ها را باز کردند و گفتند ریتاردر (قطعه‌ای که از قفل شدن ترمز ABS خودروهای سنگین جلوگیری می‌کند) درست کار نمی کرده است؛ اما اگر صورت وضعیت می‌گرفت، ما این نقص‌ها را کنترل می‌کردیم؛ ۲۲ آیتم است که مدیر فنی شرکت‌های حمل و نقل مسافری قبل از هر بار اعزام، چک لیست مربوطه را بررسی و نقص‌های آن را اعلام می‌کند که شامل سیستم سرمایشی یا گرمایشی اتوبوس، لاستیک‌ها، سالم بودن شیشه‌ها، برف پاک کن‌ها و… است.»
