مناظره موافق و مخالف طرح صیانت؛ از ادعای حذف تیک سوم تا اعمال محدودیت‌ها برای اینستاگرام

یکی از اعضای تیم تدوین طرح صیانت با بیان این که به دنبال حذف موضوع تیک سوم از فضای مجازی ایران هستیم می‌گوید با عرضه نمونه مشابه داخلی اینستاگرام، پهنای باند اینستاگرام را کاهش داده و در کنار مشوق‌های مالیاتی و سایر خدمات، کاربران را به استفاده از پلتفرم‌های داخلی تشویق می‌کنیم. در طرف مقابل نیز یک کارشناس فضای مجازی با انتقاد از ایرادات این طرح می‌گوید پس از اجرای آن شاهد محدودیت‌های زیادی برای فضای مجازی خواهیم بود که به کسب‌وکارهای داخلی ضربه خواهد زد.

طرح صیانت مجلس طی یک ماه گذشته افکار عمومی را درگیر خود کرده است از همین روی موافقان و مخالفان طرح به دنبال شفاف‌سازی این ماجرا هستند.

شب گذشته، «عباس مرادی» یکی از اعضای تیم تدوین طرح صیانت و «محمد کشوری» به عنوان کارشناس فضای مجازی در قالب موافق و مخالف طرح در برنامه جهان‌آرا به مناظره پرداختند.

مرادی تاکید دارد با توجه به این که بررسی طرح قانون حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی ذیل اصل ۸۵ قانون اساسی تصویب شده است، کمیسیون ویژه می‌تواند پیش‌نویس فعلی را کنار گذاشته و طرح جایگزین و قوی‌تری را در دستور کار قرار دهد. از همین روی بحث‌های صورت گرفته درباره پیش‌نویس طرح، عبث و بیهوده است.

به گفته وی در بحث ساماندهی فضای مجازی، اصولی مانند عدم قطع ارتباط ایران با دنیا، عقب‌ماندگی و از دست دادن فرصت رقابت در لایه خدمات با نمونه‌های مشابه خارجی، توسعه دامنه حکمرانی در فضای مجازی و عدم تدوین قانون در حوزه فضای مجازی و ساماندهی آن مطرح است.

از همین روی بایستی قانونی گذاشته شود تا زندگی شکل گرفته مردم براساس فضای مجازی با کمترین چالش رو به رو شود.

از مشوق‌های مالیاتی تا کاهش پهنای باند

مرادی در ادامه با اشاره به ۴ اصل ساماندهی فضای مجازی می‌گوید در شرایطی هستیم که مزیت رقابتی با نمونه خارجی نداریم، نظام حکمرانی ما تحت تسلط کمپانی‌های آمریکایی است. آن‌ها هر بخشی از محتوا را که دوست نداشته، حذف و هر کاربری را که بخواهند، اخراج می‌کنند. از همین روی بهترین نقطه برای آغاز حکمرانی در فضای مجازی را با این طرح انتخاب کرده‌ایم که همان خدمات پایه کاربردی است.

به اعتقاد وی اولین موضوعی که بایستی به آن توجه شود ایجاد فضای رقابتی است. مزیت‌های رقابتی نمونه‌های داخلی باید برای کاربر قابل لمس باشد و در فضایی امن فعالیت کند: «به طور مثال اگر کاربر بخواهد در اینستاگرام فعالیت کند اشکالی ندارد اما حاکمیت به وی هشدار می‌دهد اگر حقی از تو در آن فضا ضایع شد، ما برای احقاق آن شاید نتوانیم کاری انجام دهیم. در حالی که در این فضای دیگر که متعلق به نظام حکمرانی ما است همه موضوعاتی که محل دغدغه تو است را تامین می کنیم مانند امنیت فردی، اجتماعی، کسب‌وکار و ….»

مدیرکل نظارت و ارزیابی فناوری مرکز ملی فضای مجازی با بیان این که فعلا مشابهی برای اینستاگرام در کشور نداریم می‌گوید نمونه مشابه داخلی بایستی فراهم شده و نکاتی مانند حالت کودک و بزرگسال برای آن در نظر گرفته شود.

او تاکید دارد مبنای اصلی این طرح، قطع ارتباط با جهان نیست بلکه می‌خواهیم نمونه‌های مشابهی را ایجاد کنیم تا کاربران به این نتیجه برسند در آن فضا، امنیت بیشتری را دارند. همچنین به واسطه امکاناتی که در این فضا قرار می‌دهیم، زمینه مهاجرت از نمونه‌های خارجی به نمونه حاکمیتی را فراهم کنیم.

مرادی در ادامه از اینستاگرام پلاس به عنوان نمونه فرضی مشابه اینستاگرام یاد کرد و ارائه خدمات دولت الکترونیک، بانکداری، ارائه تخفیف مالیاتی به فعالیت‌های تبلیغاتی در آن را از جمله مزایای فعالیت در اینستاگرام پلاس دانست.

به گفته وی آن‌ها با ارائه تسهیلاتی به غول‌های دنیای تکنولوژی مانند سامسونگ و هواوی، به دنبال نصب اینستاگرام پلاس به صورت پیش فرض روی گوشی‌های وارد شده به کشور هستند تا کاربران تلفن هوشمند نمونه بومی را در کنار مشابه خارجی ببیند و نیاز به تبلیغات از صفر نباشد.

ایجاد مصونیت قضایی برای مدیران پلتفرم داخلی، عدم جمع‌آوری اطلاعات مردم، عدم تجاوز به حریم خصوصی و … از دیگر مزایای اینستاگرام پلاس و سایر پلتفرم‌های مشابه نمونه خارجی خواهد بود.

مرادی با اشاره به عدم موفقیت نمونه‌های داخلی در تقابل با تلگرام می‌گوید در طرح صیانت به دنبال بومی سازی نیستیم و اگر نمونه مشابه خارجی شرایط ما را بپذیرد، می‌تواند فعالیت کرده و تسهیلات ذکر شده را بگیرد.

او در ادامه تاکید کرد قرار نیست پلتفرمی فیلتر شود اما قطعا محدودیت‌هایی برای آن‌ها ایجاد می‌شود: «به شهروندان اعلام شده تا زمانی که نمونه جایگزین اینستاگرام فراهم نشود، به آن دست نمی‌زنیم. اما بعد از پیدا شدن نمونه قابل رقابت و مهاجرت ۱۰ درصد مردم به آن، پهنای باند اینستاگرام را به اندازه همان ۱۰ درصد کاهش می‌دهیم و این کاهش با مهاجرت کاربران ادامه خواهد داشت. تا زمانی که تنها آن دسته از کاربرانی که نیاز به تعامل بین اللمللی دارند، پهنای باند برایشان فراهم باشد.»

به گفته مرادی در این طرح تا زمانی که نمونه جایگزین به نمونه رقابتی تبدیل نشده باشد، برخوردی با نمونه خارجی صورت نخواهد گرفت. همچنین محدودیت تنها در رابطه با بحث ترافیک نیست بلکه ارائه مشوق‌هایی مانند تسهیلات مالیاتی از دیگر روش‌های ما برای دعوت مردم به استفاده از پلتفرم داخلی است.

طرح صیانت، مسدودسازی را به دنبال خواهد داشت

اما کشوری، اظهارات نماینده مجلس درباره امکان بررسی طرحی دیگر توسط کمیسیون ویژه را فرار رو به جلو دانست و گفت: «این حرف طرح را زیر سوال می‌برد. اگر مشخص نیست که طرح تدوین شده مبنای کار کمیسیون قرار خواهد گرفت، به معنای ایرادات بسیار طرح است. پس نویسندگان آن باید این ایرادات را بپذیرند.»

او در ادامه به بررسی طرح ذیل اصل ۸۵ نیز انتقاد کرده و آن را برای مسائل ضروری کشور دانسته همان طور که در سابقه ۴۰ ساله جمهوری اسلامی، تنها برای موارد معدودی از این اصل استفاده شده است.

این کارشناس فضای مجازی معتقد است از سال ۸۴ که بحث شبکه ملی اطلاعات مطرح شده، هر ساله حرف‌های کلی درباره حاکمیت فضای مجازی زده شده اما اقدام جدی و درستی برای آن صورت نگرفته است: «ما وجود مشکلات جدی در فضای مجازی را می‌پذیریم و به حل آن‌ها معتقدیم. از سال ۸۸ که قانون جرایم رایانه‌ای تدوین شده، تا به الان برای این حوزه قانونی نداشته‌ایم.»

او با اشاره به «بلاگفا» و «کلوب» در دهه ۸۰ می‌گوید زمانی که خیلی از کشورهای دنیا از شبکه‌ اجتماعی اطلاعی نداشتند ما چنین فضایی را در کشور داشتیم. اما وزارت ارشاد آن موقع که جزو تدوین کنندگان اولیه طرح بوده و زاویه نگاه‌شان در طرح صیانت وجود دارد، ریشه‌های این پلتفرم‌های داخلی را زدند و باعث تسلط آمریکایی‌ها بر فضای مجازی شدند.

کشوری با بیان این که ما با رویکرد ایجابی طرح مانند ارائه مزیت‌ها به پلتفرم‌های داخلی در صورت عدم ایجاد رانت، موافقیم می‌گوید بحث سلبی طرح حائز اهمیت است:

« ماده ۲۸ طرح صیانت، صراحتا از محدودیت در ترافیک و مسدودسازی صحبت کرده است. یعنی همانند اتفاقی که برای وایبر افتاد، پهنای باند اینستاگرام کاهش یافته تا مردم به پلتفرم داخلی مهاجرت کنند. در تبصره ۲ این ماده نوشته شده خدمات پایه کاربردی خارجی امثال اینستاگرام که به تشخیص کمیسیون کاربردی، اثرگذارند بایستی ظرف ۴ ماه پس از لازم الاجرا شدن قانون، تعهدات ماده ۱۲ را اجرا کنند. تعهداتی مانند معرفی نماینده، پذیرفتن تعهدات سنگین کمیسیون، گرفتن مجوز و …. در صورتی که چنین چیزی رخ ندهد، اگر اثرگذار نباشد، سریعا فیلتر شده اما در صورت اثرگذاری مانند اینستاگرام و توییتر، ۴ ماه به آن مهلت داده می‌شود تا تعهدات را پذیرفته و مسدود نشود اما از همان ابتدا محدودیت در ترافیک برای پلتفرم‌های خارجی اجرا خواهد شد.»

همچنین در این طرح از وزارت ارتباطات خواسته شده تا در صورت این که طی یک سال جایگزین مناسب داخلی برای پلتفرم‌های خارجی اثرگذار پیدا نشد، در فرصت زمانی ۸ ماه به ایجاد یک نمونه داخلی مناسب اقدام کند!

جایگاه این کمیسیون یکی دیگر از ایرادات این طرح است که عملا شورای عالی فضای مجازی را دور می‌ند و به مجلس نیز پاسخ‌گو نخواهد بود. همچنین مواردی که برای آن در نظر گرفته شده، کاملا تفسیر پذیر است. به طور مثلا جایگزین مناسب داخلی، معانی بسیاری می‌تواند داشته باشد.

تاکید بر عملیاتی بودن طرح

اما مرادی تاکید دارد طرح صیانت نه تنها عملیاتی بوده بلکه موفق نیز خواهد بود:

«بلاگفا و کلوب چرا شکست خوردند؟ چون قانونی برای حمایت از آن‌ها وجود نداشت. پیش از این وقتی در یک شبکه اجتماعی جرمی رخ می‌داد، پلتفرم و صاحب آن مقصر بودند اما بعد از این طرح، جرمی در یک پلتفرم، مسئولیتی را برای مسئول آن ایجاد نمی‌کند.در این طرح هر بازپرسی اجازه صدور حکم مسدودسازی یک خدمتی که مردم از آن استفاده می‌کنند را ندارد و این امر باید به تصویب کمیته ۵ نفره برسد.»

او در ادامه طولانی شدن چرخه فیلترینگ و قابل بازگشت بودن را یکی از مزیت‌های این طرح دانست که هر فیلترینگی بایستی به تایید کمیسیون و کمیسیون ۵ نفره برسد. فلذا همه مخاطراتی که برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی برای خدمات کاربردی بوده، در این طرح دیده شده است.

از خوبی‌های دیگر طرح صیانت به اعتقاد تدوین کننده آن، رعایت حقوق کاربران، فراهم آوردن حق انتخاب نوع خدمات مانند کنترل والدین بر فرزندان، عدم حذف حساب کاربری و محتوای مجاز، عدم اجازه فعالیت به بخش دولتی در خدمات پایه کاربردی است.

مرادی با بیان این که فضای تخریبی شکل گرفته علیه این طرح مانند مجازات استفاده VPN، واقعیت ندارد معتقد است عموم نقدهای وارده به طرح صیانت مربوط به نسخه اول آن و نگاه کسانی است که قائل به بارداری با ۲ گیگ اینترنت هستند و آن‌ها چوب این نگاه را می‌خورند.

او تاکید کرد مهم‌ترین بخش این طرح، حذف همیشگی موضوع تیک سوم از صفحه روزگار فضای مجازی ایران است و اجازه تجاوز به حریم خصوصی کاربران نمی‌دهیم.

عدم خوشبینی به آینده

اما کشوری معتقد است هیچ پلتفرم خارجی، تعهدات در نظر گرفته در این طرح را نمی‌پذیرد و این موضوع باعث فشار به پلتفرم‌های داخلی است: «یکی از ایرادات این طرح، الزام احراز هویت معتبر کاربران است. یعنی هیچ کاربری نباید هویتش برای پلتفرم‌ها مخفی بماند. در حالی که بحث امکان سنجی آن و درخواست نظر از پلتفرم‌های داخلی مبنی بر تاثیر روی بازار آن‌ها وجود ندارد.»

او با تاکید بر این که آینده خوبی را در صورت تصویب این طرح نمی‌بیند، ابراز امیدواری کرد کمیسیون ویژه اقدامات جدی برای تغییرات در طرح صیانت انجام دهد در غیر این صورت شاهد از دست دادن پلتفرم‌های داخلی‌مان خواهیم بود: «ما نیاز به یک قانون خوب داریم، باید از تجربه‌های قبلی درس بگیریم و چراغی باشد برای آینده تا اشتباهات قبلی راتکرار نکنیم.»