گردشگری فضایی: صنعتی که تا مدت‌ها سرگرمی ثروتمندان خواهد بود

آیا تاکنون در مورد سفر تفریحی به فضا چیزی شنیده‌اید؟ ثروتمندترین افراد جهان می‌خواهند با سفر تفریحی به فضا تجربه جدیدی را کسب کنند و البته آن را در اختیار دیگر ثروتمندان جهان هم قرار دهند. افرادی مانند جف بزوس و ریچارد برانسون می‌خواهند صنعت گردشگری فضایی را در مرکز توجه قرار دهند.

ریچارد برانسون، سرمایه‌گذار ثروتمند بریتانیایی و جف بزوس، مالک فروشگاه آمازون که در صدر ثروتمندترین افراد جهان قرار دارد، چند روز پیش و البته با اختلاف زمانی توانستند با موفقیت به فضا سفر کنند.

سفر فضایی برای ثروتمندان امکان‌پذیر است

جف بزوس به همراه سه فرد دیگر توسط بلو اوریجین، شرکت فعال در زمینه هوافضا و پروازهای زیر مداری که به بزوس تعلق دارد، توانست به فضا سفر کند. بزوس و برانسون در حال ارزیابی راکت‌های طراحی‌ شده برای سفرهای گردشگری به فضا هستند که توسط شرکت‌های آن‌ها ساخته شده‌اند و اذعان کرده‌اند که در حال تحقق رویای دیرینه سفر به فضا هستند.

سفر فوق لوکس برانسون و بزوس ثابت کرد که فضا تقریباً می‌تواند پذیرای هر کسی باشد؛ البته نه من و شما بلکه تنها افراد مولتی میلیاردر!

امکان‌پذیر کردن سفر تفریحی به فضا برای افراد ثروتمند و عادی‌سازی چنین سفر هیجان‌انگیزی، هدفی است که سال‌ها برانسون و بزوس و کارکنان شرکت‌های آن‌ها به دنبال تحقق آن هستند؛ اما این هدف جاه‌طلبانه هنوز دست‌نیافتنی است. فرستادن مردم ثروتمند به فضا باعث رشد و توسعه دو حوزه اقتصادی می‌شود؛ نخست تحقیق و پژوهش در مورد پدیده ریز گرانش یا ریز جاذبه (ریز جاذبه به حالتی گفته می‌شود که جاذبه اصلا قوی نیست و اجسام و افراد در حالت بی‌وزنی قرار دارند) و دوم جابجایی سریع بین قاره‌ها (البته دستیابی به این هدف در حال حاضر کاملاً دور از ذهن است).

شرکت‌های متعلق به برانسون و بزوس برای تحقق گسترش سفرهای تفریحی به فضا در حال فروش بلیت هستند، تا کاری را انجام دهند که زمانی تنها برای فضانوردان دولت‌ها ممکن بود. این شرکت‌ها با این کار می‌خواهند ثابت کنند که این سفر برای افرادی که توانایی مالی لازم را دارند، کاملاً شدنی است.

«کتی لوندرز»، مسئول بخش سفر فضانوردان در ناسا که نظارت بر طراحی و ساخت فضاپیمای کرو دراگون شرکت اسپیس ایکس را نیز بر عهده داشته، در کنفرانسی مطبوعاتی در ماه آوریل سال میلادی جاری در رابطه با سفر تفریحی به فضا گفت: «چنین سفری دیگر رویا نیست و فضا دیگر تنها به فضانوردان ناسا تعلق ندارد.»

همچنین او در مورد تحقق این هدف ابراز امیدواری کرد و کاهش هزینه سفر به فضا را یکی از روش‌های موثر برای امکان‌پذیر کردن آن دانست.

بدون تردید در ابتدا سفر تفریحی به فضا تنها برای افراد فوق ثروتمند ممکن است و این سفرها با بهره‌مندی از جدیدترین فناوری‌های فضایی میسر می‌شود. سفر فضایی ریچارد برانسون که با فضاپیمای شرکت ویرجین گلکتیک که یکی از شرکت‌های فعال در زمینه گردشگری محسوب می‌شود، در واقع یکی از آزمایش‌های نهایی اصلی جهت ارزیابی عملکرد فضاپیمای شش‌نفره این شرکت یعنی اسپیس‌شیپ‌تو (۲ SpaceShipTwo) نیز بود. اگر بخواهیم نگاه دقیق‌تری به این رویداد داشته باشیم، می‌توان گفت این رویداد یک فعالیت تبلیغاتی و بازاریابی نیز محسوب می‌شودِ؛ زیرا با ویدیوهای تبلیغاتی پرزرق‌وبرق، حرف‌های تأثیرگذار و حتی یک کنسرت پاپ همراه بود.

تمام این اقدامات با هدف جلب توجه بیشتر و در نهایت جذب مشتریان بیشتر برای سفر فضایی صورت می‌گیرند. هر فردی که می‌خواهد سفر به فضا را همانند برانسون تجربه کند، برای رزرو یک صندلی حداقل باید ۲۵۰ هزار دلار بپردازد و در حال حاضر حدود ۶۰۰ بلیت رزرو شده است.

در حال حاضر ارزان‌ترین سفر تفریحی فضایی ۵۰۰ هزار دلار هزینه دارد و سفر با راکت متعلق به شرکت بلواوریجین با نام نیو شپرد هزینه بیشتری دارد. اگر بخواهید چند روزی را در مدار زمین بگذرانید، سفر فضاپیمای کرو دراگون شرکت اسپیس ایکس حداقل ۵۵ میلیون دلار هزینه دارد، البته شاید چنین مبلغی بیشتر هم باشد.

با وجود اینکه سفر فضایی برانسون و بزوس اتفاق بسیار مهمی در تاریخ کسب و کار آن‌ها در زمینه گردشگری فضایی محسوب می‌شود؛ اما هنوز امکان‌پذیر شدن سفر فضایی برای سایر افراد و ارائه خدمات به آن‌ها دور از ذهن است.

این دو نفر برای دستیابی به چنین هدف بزرگی باید راه‌حل‌های درستی برای چالش‌های بزرگ پیش روی خود پیدا کنند؛ مثلاً در ابتدا باید مطمئن شوند که آیا راکت‌های مورد استفاده برای انتقال مسافران به فضا بدون هیچ‌گونه اتفاق ناگواری مثل تصادف، به اندازه کافی قابل‌اطمینان هستند یا نه؛ یا اگر اتفاق ناگواری رخ داد، این دو شرکت می‌توانند اعتبار خود را حفظ کنند و پاسخگوی مردم باشند؟ آیا هر کسی که توانایی مالی برای سفر فضایی را دارد، می‌تواند این سفر را درست مانند یک پرواز گران‌قیمت رزرو کند یا نه، یا ا‌چنین سفری تنها مختص افراد فوق ثروتمند خواهد بود.

گردشگری فضایی تحت انتقادات زیادی قرار دارد

نظرات متفاوتی در رابطه با گردشگری فضایی وجود دارد و این موضوع می‌تواند کسب موفقیت در این زمینه را دشوار کند. بلندپروازی‌های فضایی بزوس، برانسون و ایلان ماسک و صرف هزینه‌های میلیارد دلاری برای پروژه‌های موردعلاقه آن‌ها انتقادات زیادی را به دنبال داشته است. افرادی که این انتقادات را مطرح کرده‌اند، معتقدند این هزینه‌های نجومی می‌تواند برای اهداف و اقدامات مفیدتر و موثرتری صرف شوند.

متأسفانه مشکلاتی از قبیل نابرابری ثروت، دسترسی ضعیف به خدمات بهداشت و درمان و تغییر سریع اقلیم و مشکلات مشابه معضلات بزرگی هستند که رفع آن‌ها در مقایسه با رفع موانع پیش روی گردشگری فضایی اهمیت بسیار بیشتری دارد و بسیاری از افراد معتقدند تا زمانی که چنین مشکلاتی وجود دارند، پرداختن به موضوعاتی مثل گردشگری فضایی، نوعی خودخواهی و بی‌تفاوتی نسبت به عموم مردم تلقی می‌شود. سناتور «برنی سندرز» یکی از منتقدان جدی میلیاردرهای آمریکا، بارها از داغ شدن رقابت بین میلیاردها برای سفر تفریحی به فضا ابراز نگرانی کرده است.

وی در توییتی در ماه مارس در این‌باره گفته بود: «اینجا در ثروتمندترین کشور جهان، بسیاری از مردم هیچ پس‌اندازی ندارد و در صورت بیکار شدن به مشکل جدی برمی‌خورند؛ اینجا مردمانی وجود دارند که به‌سختی خود را سیر می‌کند؛ به‌سختی می‌توانند دکتر بروند؛ اما ثروتمندترین افراد جهان دوست دارند به فضا سفر کنند!»

اما از سوی دیگر برانسون در واکنش به انتقاداتی نظیر انتقادات صریح سندرز تنها گفته است این حرف‌ها را درک نمی‌کنم و در ادامه افزوده: «فکر می‌کنم آن‌ها (منتقدان) هنوز نمی‌دانند تحقیق در مورد مباحث مرتبط با فضا مزایای زیادی برای زمینی‌ها دارد.» وی در ادامه گفتگوی خود مانند تمام طرفداران توسعه پژوهش در حوزه فضا به این نکته اشاره کرد که فناوری‌های کاربردی در گوشی‌های هوشمند مانند GPS، سرویس‌های ایجاد شده برای پیش‌بینی، امکان‌پذیر شدن تحقیق در مورد تغییر اقلیم و مدل‌سازی ماهواره‌ای به کمک ماهواره‌های فعال در مدارهای نزدیک به زمین، به لطف سرمایه‌گذاری در حوزه فضایی ایجاد شده‌اند.

بخش زیادی از بودجه موردنیاز این سرمایه‌گذاری‌ها از منابع عمومی تهیه شده‌اند. ممکن است در آینده سرمایه‌گذاری خصوصی در صنعت گردشگری فضایی زمینه‌ساز ایجاد فعالیت‌های بیشتری توسط افراد یا شرکت‌های مستقل شود؛ اما هنوز در رابطه با این موضوع نمی‌توانیم با قاطعیت سخن بگوییم.

بدون تردید تا زمانی که صنعت گردشگری فضایی به بودجه‌های میلیارد دلاری برای ساخت فضاپیماها برای مشتریان میلیاردر یا میلیونر، وابسته باشد، گردشگری فضایی تنها در حد یک سرگرمی بسیار جذاب برای افراد فوق ثروتمند باقی خواهد بود.

«برایان ویدن»، یکی از سرپرستان سازمان امنیت جهانی در رابطه با این موضوع می‌گوید: «باید قبول کنیم که ثروتمندان تلاش می‌کنند بتوانند از فعالیت‌های مرتبط با فضا درآمد بیشتری را به دست آوردند و این افراد تنها کسانی هستند که از مزایای صنعت فضایی بهره‌مندمی شوند.»

فعالیت افراد تاثیرگذار ابتدا مورد انتقاد قرار می‌گیرد

البته توجه به صنایع نوظهور، این امر به‌خودی‌خود غیرمعمول نیست. «چارلز لیندبرگ»، نخستین خلبانی که عرض اقیانوس اطلس را به‌تنهایی پیمود، در دوران نوجوانی و جوانی در سال‌های دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ تلاش کرد تا عموم مردم از حمل‌ونقل هوایی بهره‌مند شوند. استیو جابز و بیل گیتس نیز در زمان پیدایش نخستین کامپیوترهای دسکتاپ در سال‌های پایانی قرن بیستم تلاش کردند امکان استفاده از عموم کاربران از این کامپیوترها فراهم شود.

فعالیت‌های افراد تاثیرگذار در تاریخ نیز در ابتدا مورد انتقاد قرار گرفته‌اند و تهدیدهای زیادی نسبت به آن‌ها مطرح شده‌اند. زمانی که نخستین هواپیماها در ایالات‌ متحده آمریکا توسط برادران رایت ساخته شد، مسئولان آمریکایی در مورد مفید و کارآمد بودن آن‌ها بسیار تردید داشتند و مقامات نظامی معتقد بودند علاقه و اشتیاق به هوانوردی، ناپایدار و زودگذر خواهد بود. حتی یکی از نظامیان ارشد کشور به نام «ویلیام آدگر موفت»، دریاسالار آمریکایی و دریافت‌کننده مدال افتخار به‌صراحت اذعان کرد که هر کس به این هواپیماها علاقه دارد و به آن‌ها توجه می‌کند، یا فردی کاملاً دیوانه یا کاملاً احمق است؛ اما همین فرد بعدها هوانوردی را به‌عنوان زیرشاخه‌ای از بخش هوایی نیروی دریایی یعنی سازمان Bureau of Aeronautics پذیرفت. در سال ۱۹۴۳ کامپیوترها به‌اندازه اتاق بودند و مدیرعامل شرکت IBM، توانایی‌های بالقوه این کامپیوترها را به سخره گرفت.

با گذشت زمان هواپیما به وسایل نقلیه متداول تبدیل شد و استفاده از کامپیوترها گسترش یافت و قیمت آن‌ها هم کمتر شد. در هر مرحله از تحول کامپیوترها، دسترسی به آن‌ها آسان‌تر شد، به بازارهای بیشتری راه یافتند و در اختیار مشتریان بیشتری قرار گرفتند. همین موضوع باعث شد کاربران به‌تدریج روش‌های بیشتری برای استفاده از کامپیوترها کشف کنند.

«کریسا کریستینسون»، مدیرعامل «برایس تک»، شرکت تحلیلی در حوزه صنعت فضایی و فناوری در مورد گردشگری فضایی می‌گوید: «برای تکمیل روند طراحی و ایجاد یک فرایند و آزمایش این فرآیند برای انجام آن به‌صورت معمول و متداول، منحنی یادگیری بسیار بزرگی وجود دارد.» منظور از منحنی یادگیری، روند تسلط یافتن برای انجام یک کار و متخصص شدن در آن بر اساس تکرار و تمرین مداوم است و به پیدا کردن راه‌حل مناسب برای پشت سر گذاشتن چالش‌ها و مشکلات پیش رو اشاره دارد.

ممکن است تکامل و تحول گردشگری فضایی در همان مسیری پیش برود که باعث متداول شدن هواپیماها و کامپیوترها شد؛ اما هیچ تضمینی برای کسب موفقیت در این زمینه وجود ندارد. یکی از دلایل وجود چنین نگرشی، عدم وجود یک راه‌حل مناسب برای سفر به فضاست.

شرکت ویرجین گلکتیک در ابتدای سال میلادی جاری از نسخه جدیدی از SpaceShipTwo رونمایی کرد که با هدف تولید سریع این فضاپیما طراحی شده. این اقدام با هدف تسریع پاسخگویی به تقاضای زیاد مسافران و امکان‌پذیر کردن فروش مجدد بلیت سفر به فضا انجام شد. متاسفانه به دلیل تصادف مرگبار در یک آزمایش پرواز به فضا در سال ۲۰۱۴، سفر به فضا توسط فضاپیمای این شرکت متوقف شد سفر فضایی برانسون با فضاپیمای SpaceShipTwo این شرکت، برای تضمین امنیت فضاپیما نیز انجام شد تا مردم با چشم خود ببینند این فضاپیما خطری ندارد.

ایلان ماسک با تلاش برای طراحی و ساخت فضاپیمای اسپیس ایکس قصد دارد راکتی بهتر با مصرف سوخت بهینه‌تر بسازد. در ضمن یک سیستم پرتاب کامل با قابلیت استفاده مجدد با هدف کاهش هزینه انتقال انسان به فضا نیز در حال طراحی و ساخت است؛ اما قیمت دقیق سفر تفریحی فضایی در سال‌های آتی هنوز هم مشخص نیست. ایلان ماسک هنوز هم قیمت احتمالی سفر گردشگری به فضا با فضاپیمای شرکت خود را اعلام نکرده و شرکت بلو اوریجین هم در مورد هزینه پکیج‌های مختلف سفر با فضاپیمای نیو شپرد سکوت اختیار کرده است.

در حال حاضر برای اینکه هزینه‌های گزاف سفر تفریحی فضایی را پرداخت نکنید، یا باید به‌قدری بااستعداد باشید که توجه یکی از مولتی میلیاردرهای جهان را به خود جلب کنید یا بسیار خوش‌شانس باشید. در حال حاضر مسئولان ویرجین گلکتیک قصد دارند در طرح‌های مختلف بلیت‌هایی را به‌صورت رایگان از طریق قرعه‌کشی به افرادی بدهند که کاملاً مشتاق سفر به فضا هستند و توانایی مالی آن را ندارند. این روش می‌تواند تا زمانی که روش مناسبی برای کاهش هزینه سفر به فضا پیدا شود، رویای سفر تفریحی به فضا را برای خوش‌شانس‌ها محقق کند.

بازار رقابتی، کلید افزایش کیفیت و کاهش قیمت

به نظر کریستنن در هر بازار رقابتی کیفیت محصولات و خدمات به‌مرور زمان افزایش می‌یابد و از سوی دیگر قیمت آن‌ها نیز کاهش پیدا می‌کند.

رقابت برای کسب موفقیت در زمینه گردشگری فضایی در بین شرکت‌های مذکور تازه شروع شده و شرکت‌های دیگر هم در حال پیوستن به این رقابت جذاب هستند. شرکت «اکسیوم اسپیس» واقع در تگزاس قصد دارد ایستگاه فضایی خصوصی احداث کند و سازمان‌دهی سفرهای فضایی تفریحی خصوصی با فضاپیمای کرو دراگون را نیز برعهده گیرد.

«راکت لب»، شرکت فعال در زمینه پرتاب موشک در کالیفرنیا نیز راکتی در دست طراحی و ساخت دارد که با هدف منتقل کردن عموم مردم به فضا در آینده تولید می‌شود. در ضمن فضاپیمای تجاری «استارلاینر» متعلق به شرکت بوئینگ، برای انتقال فضانوردان به ایستگاه فضایی طراحی شده است.

در حال حاضر نمی‌توانیم بگوییم کدام یک از این شرکت‌ها آینده گردشگری فضایی را از آن خود خواهند کرد؛ اما اکنون میلیاردرها با ثروت نجومی‌شان این صنعت را تحت کنترل خود دارند. چه این صنعت پیشرفت کند و به چشم‌انداز مورد انتظارش دست پیدا کند و چه این اتفاق رخ ندهد، وابستگی آن به افرادی مثل بزوس و برانسون که اکنون رویای کودکی‌شان برای سفر به فضا را واقعی کرده‌اند، کاهش می‌یابد و پیشرفت آن بیشتر با کاهش هزینه‌های ساخت راکت‌های مخصوص و پولی که مردم حاضرند برای سفر تفریحی فضایی پرداخت کنند، حاصل می‌شود.