آیا پنیر پرچرب خطر زوال عقل را کاهش می‌دهد؟ بررسی نتایج یک مطالعه ۲۵ ساله

به گزارش دیتاسنتر من و به نقل از Sciencealert، در این مطالعه، ۲۷ هزار و ۶۷۰ نفر به مدت ۲۵ سال تحت پیگیری قرار گرفتند که در این بازه زمانی، ۳ هزار و ۲۰۸ نفر به زوال عقل مبتلا شدند. بررسی‌ها نشان داد در میان افرادی که فاقد خطر ژنتیکی شناخته‌شده برای بیماری آلزایمر بودند، مصرف بیش از ۵۰ گرم پنیر پرچرب در روز با کاهش ۱۳ تا ۱۷ درصدی خطر ابتلا به آلزایمر همراه بوده است. این کاهش خطر در افرادی که دارای عوامل ژنتیکی خطرساز بودند، مشاهده نشد.

همچنین مصرف بیش از ۲۰ گرم خامه پرچرب در روز با کاهش کلی ۱۶ تا ۲۴ درصدی خطر زوال عقل ارتباط داشت. در مقابل، هیچ ارتباط معناداری میان مصرف شیر کم‌چرب یا پرچرب، شیر تخمیرشده یا غیرتخمیرشده و خامه کم‌چرب با خطر زوال عقل مشاهده نشد.

اهمیت این یافته‌ها از آنجا بیشتر می‌شود که توصیه‌های دیرینه بهداشت عمومی معمولاً بر انتخاب لبنیات کم‌چرب برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی تأکید دارند. این موضوع حائز اهمیت است، زیرا بیماری‌های قلبی و زوال عقل بسیاری از عوامل خطر مشترک، از جمله فشار خون بالا، دیابت و چاقی، را در بر می‌گیرند.

با این حال، تجمیع شواهد مطالعات پیشین نشان می‌دهد که مصرف پنیر ممکن است با کاهش خطر بیماری‌های قلبی نیز همراه باشد و لبنیات پرچرب الزاماً خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش نمی‌دهند. در مورد سلامت مغز، نتایج پژوهش‌ها یکدست نیستند.

شواهد کلی حاکی از آن است که مطالعات انجام‌شده در جمعیت‌های آسیایی بیشتر به گزارش فواید مصرف لبنیات برای سلامت شناختی گرایش دارند، در حالی که بسیاری از پژوهش‌های اروپایی چنین نتایجی را تأیید نکرده‌اند. یکی از توضیحات احتمالی این تفاوت، پایین‌تر بودن میانگین مصرف لبنیات در کشورهای آسیایی است؛ به‌گونه‌ای که مصرف متعادل ممکن است اثراتی متفاوت از مصرف بالا داشته باشد.

برای نمونه، یک مطالعه ژاپنی کاهش خطر زوال عقل را در میان مصرف‌کنندگان پنیر گزارش کرد، اما میزان کلی مصرف در این تحقیق بسیار اندک بود و این مطالعه با حمایت مالی یک تولیدکننده پنیر انجام شده بود. در مقابل، پژوهش ژاپنی دیگری که با بودجه دولتی تأمین مالی شده بود، هیچ اثر محافظتی برای پنیر نشان نداد.

برخی مطالعات طولانی‌مدت اروپایی نیز نتایج مثبتی ارائه کرده‌اند. در یک پژوهش فنلاندی روی ۲ هزار و ۴۹۷ مرد میانسال که به مدت ۲۲ سال پیگیری شدند، پنیر تنها ماده غذایی بود که با کاهش خطر زوال عقل ارتباط داشت و این کاهش به ۲۸ درصد رسید. در همین مطالعه، مصرف شیر و گوشت قرمز فرآوری‌شده با عملکرد ضعیف‌تر در آزمون‌های شناختی همراه بود، در حالی که مصرف ماهی نتایج بهتری نشان داد.

همچنین یک مطالعه دیگر در بریتانیا که نزدیک به ۲۵۰ هزار نفر را در بر می‌گرفت، نشان داد مصرف ماهی دو تا چهار بار در هفته، میوه به‌صورت روزانه و پنیر یک بار در هفته با کاهش خطر زوال عقل مرتبط است.

اما این مطالعات با محدودیت‌های مهمی مواجه‌اند. اطلاعات مربوط به رژیم غذایی معمولاً به‌صورت خوداظهاری جمع‌آوری می‌شود و تغییرات شناختی می‌تواند هم عادات غذایی و هم دقت یادآوری مصرف غذا را تحت تأثیر قرار دهد. پژوهشگران سوئدی برای کاهش این اثر، دو اقدام تکمیلی انجام دادند: ابتدا افرادی را که در آغاز مطالعه به زوال عقل مبتلا بودند حذف کردند و سپس، پس از کنار گذاشتن کسانی که در ده سال نخست دچار زوال عقل شدند، محاسبات را دوباره انجام دادند.

این اقدام به معنای شروع یک مطالعه جدید نبود، بلکه بازتحلیل داده‌ها با تمرکز بر گروهی کوچک‌تر از شرکت‌کنندگان بود که برای مدت طولانی‌تری از نظر شناختی سالم باقی مانده بودند. دلیل این رویکرد آن است که مراحل اولیه زوال عقل می‌تواند سال‌ها پیش از تشخیص رسمی، به‌طور نامحسوس رفتار و عادات غذایی افراد را تغییر دهد.

یکی دیگر از پرسش‌های کلیدی این است که آیا «اثر جایگزینی» نقش داشته یا خیر. بخشی از مزایای مشاهده‌شده ممکن است ناشی از جایگزین شدن پنیر یا خامه به‌جای گوشت قرمز یا فرآوری‌شده باشد، نه تأثیر مستقیم لبنیات. در تأیید این فرضیه، مطالعه سوئدی هیچ ارتباطی میان مصرف لبنیات پرچرب و خطر زوال عقل در افرادی که رژیم غذایی آن‌ها طی پنج سال ثابت مانده بود، نیافت.
 

مهم‌تر از همه، نباید مواد غذایی را به‌صورت جداگانه ارزیابی کرد. الگوهای کلی تغذیه نقش تعیین‌کننده‌تری نسبت به اجزای منفرد دارند. رژیم‌هایی مانند رژیم مدیترانه‌ای که به‌طور مداوم با کاهش خطر زوال عقل و بیماری‌های قلبی مرتبط دانسته می‌شوند، پنیر را در کنار سبزیجات، ماهی، غلات کامل و میوه‌ها قرار می‌دهند.

در مطالعه سوئدی، افرادی که مصرف پنیر و خامه پرچرب بیشتری داشتند، عموماً از سطح تحصیلات بالاتری برخوردار بودند، احتمال اضافه‌وزن در آن‌ها کمتر بود و شیوع بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا و دیابت در میانشان پایین‌تر گزارش شد. تمامی این عوامل به‌طور مستقل خطر زوال عقل را کاهش می‌دهند.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که مصرف بیشتر پنیر اغلب در چارچوب یک سبک زندگی سالم‌تر رخ می‌دهد، نه در کنار دریافت کالری اضافی یا وضعیت نامطلوب متابولیک.

در مجموع، شواهد موجود نه از این ادعا که لبنیات پرچرب موجب زوال عقل می‌شوند پشتیبانی می‌کند و نه این فرض را تأیید می‌کند که محصولات لبنی تخمیرشده به‌طور قابل اتکا از بروز آن جلوگیری می‌کنند. پنیر پرچرب حاوی چندین ریزمغذی مهم مرتبط با سلامت مغز است، از جمله ویتامین‌های محلول در چربی A، D و K2، همچنین ویتامین B۱۲، فولات، ید، روی و سلنیوم که همگی در عملکرد عصبی نقش دارند.

با این حال، داده‌ها مصرف مقادیر زیاد پنیر یا خامه را به‌عنوان راهکاری محافظتی در برابر زوال عقل یا بیماری‌های قلبی توجیه نمی‌کنند. پیام ثابت و قابل اتکای پژوهش‌ها همچنان بر اهمیت رژیم غذایی متعادل، میانه‌روی و سبک زندگی کلی سالم تأکید دارد؛ عواملی که نقش آن‌ها به‌مراتب فراتر از هر ماده غذایی منفردی، از جمله پنیر، است.