چرا کاشت درخت در مناطق گرمسیری تأثیر بیشتری بر خنک‌کردن زمین دارد؟

به گفته جیمز گومز، نویسنده اصلی این مطالعه و دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه کالیفرنیا در ریورساید، کاشت درختان در مناطق گرم و مرطوب که امکان رشد دائمی درختان فراهم است، موجب خنک‌سازی بیشتر هوا می‌شود. وی تأکید می‌کند: «درختان مناطق گرمسیری نه تنها دی‌اکسید کربن را جذب می‌کنند، بلکه با آزادسازی بخار آب به خنک‌شدن هوا کمک می‌کنند.»

این تیم پژوهشی اخیراً یافته‌های خود را در مجله تخصصی «npj Climate and Atmospheric Science» منتشر کرده است. بر اساس این پژوهش، کاشت درختان در عرض‌های جغرافیایی بالاتر، نظیر ایالات متحده، حتی ممکن است اثر گرمایشی خفیفی داشته باشد. گومز در این رابطه افزود: «این بدان معنا نیست که کاشت درخت در این مناطق بی‌فایده است، اما مناطق گرمسیری بیشترین بازدهی را به ازای هر درخت ارائه می‌دهند.»

مطالعه جدید، در ادامه پژوهش پیشین دانشگاه کالیفرنیا انجام شده که نشان داده بود کاشت درختان می‌تواند بیش از حد زمین را خنک کند. مطالعه قبلی بر اثرات شیمیایی تعامل درختان با جو متمرکز بود، در حالی که پژوهش جدید بر اثرات فیزیکی کاشت درختان تأکید دارد.

از جمله این اثرات می‌توان به فرآیند تبخیر و تعرق، یا به بیان ساده‌تر، «تعریق درخت»، اشاره کرد. ریشه درختان آب را از خاک جذب می‌کند و این آب از طریق تنه به برگ‌ها منتقل شده، بخشی از آن تبخیر و در هوا منتشر می‌شود که این فرآیند موجب خنک‌شدن درخت و هوای اطراف آن می‌گردد. گومز در این زمینه تشریح کرد: «مکانیسم مشابهی با تعریق بدن انسان دارد. در مناطق گرمسیری، دسترسی دائمی به آب، میزان تعرق درختان را افزایش می‌دهد.»

به گفته محققان، رطوبت ناشی از این فرآیند می‌تواند منجر به تشکیل ابرهای بیشتر شود و خود بخار آب نیز از رسیدن تابش خورشید به سطح زمین می‌کاهد. نتیجه نهایی، ایجاد اثر خنک‌کنندگی متوسط در سطح جهانی معادل ۰/۰۱ درجه فارنهایت است. با این حال، این اثر در مناطق گرمسیری چشمگیرتر بوده و در برخی مناطق تا ۰/۸ درجه فارنهایت می‌رسد.

با در نظرگیری جذب و ذخیره دی‌اکسید کربن توسط درختان، اثر کلی کاشت درختان در سطح جهانی به حدود ۰/۱۵ درجه فارنهایت افزایش می‌یابد. گومز خاطرنشان کرد: «اگرچه اثرات غیرمرتبط با دی‌اکسید کربن اندک هستند، اما خبر امیدوارکننده این است که برخلاف آنچه برخی مطالعات قبلی احتمالی دانسته بودند، این اثرات موجب گرمایش بیشتر نمی‌شوند.»

این پژوهش با درنظرگیری «سناریویی نسبتاً واقع‌بینانه» و کاشت درختان در مناطقی که قبلاً جنگل‌زدایی شده و بدون جابجایی ساکنان یا زمین‌های کشاورزی قابل اجرا باشد، انجام شده است. تحلیل داده‌ها نیز مبتنی بر ۱۲ مدل اقلیمی مختلف بوده است.

همچنین نقش درختان در مهار آتش‌سوزی‌ها، به‌ویژه در مناطقی مانند ایالت‌های غربی آمریکا که همواره در معرض تهدید آتش‌سوزی‌های جنگلی هستند، مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس این مطالعه، درختان در برخی مناطق مانند ساواناهای گرمسیری می‌توانند با مقاومت بیشتر در برابر آتش نسبت به علف‌ها، به جلوگیری از آتش‌سوزی کمک کنند.

در مناطقی مانند شمال شرقی ایالات متحده و بخش‌هایی از کانادا، تراکم بیش از حد درختان ممکن است منجر به جذب بیشتر نور خورشید و افزایش خطر آتش‌سوزی شده و در نتیجه اثر خنک‌کنندگی را کاهش دهد. گومز در پایان نتیجه گرفت: «آنچه نیاز داریم، یافتن تعادل طلایی در تراکم درختان در هر منطقه است؛ نه آنقدر کم که بی‌اثر باشد، نه آنقدر زیاد که اثرات معکوس داشته باشد.»