پازل استرس انسان؛ چرا درمان‌های روانی روی جوندگان جواب نمی‌دهد؟

مطالعه‌ای تازه نشان می‌دهد که سیستم‌های هورمونی استرس در مغز نخستی‌ها (شامل انسان‌ها) بسیار پیچیده‌تر و متفاوت‌تر از جوندگان است و این موضوع می‌تواند توضیح دهد چرا درمان‌های استرس‌زای روانی که روی جوندگان موفق بوده‌اند، در انسان‌ها اغلب ناکام می‌مانند.

در این مرور جامع که توسط محققان مرکز پزشکی دانشگاه روچستر انجام شده، تمرکز بر تعامل بین فاکتور آزادکننده کورتیکوتروپین (CRF) و سیستم دوپامین مغز نخستی‌ها بوده است. CRF هورمونی کلیدی در پاسخ به استرس است که نقش مهمی در تنظیم سیستم‌های مغزی ایفا می‌کند.

به گزارش دیتاسنتر من و به نقل از نوروساینس نیوز، سیستم دوپامین در نخستی‌ها بسیار گسترده‌تر و پیچیده‌تر از جوندگان است و نورون‌های دوپامین اغلب چندین نوع انتقال‌دهنده عصبی را به طور همزمان آزاد می‌کنند. این «پروفایل چندگانه» انتقال‌دهنده‌ها به نخستی‌ها امکان پاسخ‌های دقیق‌تر و متنوع‌تر به استرس را می‌دهد.
 

 

چرا درمان‌های استرس در انسان‌ها موفق نیست؟
یکی از مهم‌ترین یافته‌ها، تفاوت‌های آناتومیکی و شیمیایی چشمگیر بین مغز نخستی‌ها و جوندگان است. توزیع سلول‌های حاوی CRF  و الگوهای بیان گیرنده‌ها در نخستی‌ها متفاوت است و این تفاوت‌ها می‌تواند علت ناکامی درمان‌های دارویی مبتنی بر مدل‌های جوندگان در انسان باشد.
دکتر جولی فاج، نویسنده مسئول مقاله، می‌گوید: «این تفاوت‌ها فقط مسائل علمی نیستند، بلکه برای توسعه نسل بعدی درمان‌های افسردگی، اضطراب و اعتیاد حیاتی هستند.»

محققان همچنین نشان دادند که نورون‌های دوپامین در نخستی‌ها نه تنها دوپامین بلکه انتقال‌دهنده‌های دیگری مانند گلوتامات و GABA  را نیز آزاد می‌کنند. این پیچیدگی بیشتر در نخستی‌ها دیده می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده تکامل سیستم‌های پاسخ به استرس برای مقابله با چالش‌های اجتماعی و محیطی متنوع‌تر باشد.
 
مسیر آینده: درمان‌های شخصی‌سازی شده
مطالعه بر اهمیت عوامل فردی مانند سن، جنسیت و تجربیات استرس در دوران کودکی تأکید دارد. این عوامل ممکن است تعیین‌کننده حساسیت یا مقاومت فرد در برابر اختلالات روانی مرتبط با استرس باشند.

سؤالات مهمی مطرح است: چگونه استرس‌های اولیه زندگی می‌تواند به طور دائمی این سیستم‌ها را در نخستی‌ها تغییر دهد؟ آیا تفاوت‌های ژنتیکی در گیرنده‌های CRF می‌تواند علت تفاوت‌های فردی در پاسخ به استرس باشد؟ و چگونه هورمون‌های جنسی بر این سیستم تأثیر می‌گذارند؟
دکتر فاج می‌گوید: «آنچه می‌آموزیم این است که زمینه، زمان‌بندی و تفاوت‌های فردی بسیار اهمیت دارند و آینده درمان‌ها در درک الگوهای منحصربه‌فرد هر بیمار نهفته است.»
این مرور علمی، یافته‌های آزمایشگاه‌های سراسر جهان را گردآوری کرده و نقشه راهی برای تحقیقات آینده ارائه می‌دهد که می‌تواند درک ما از اختلالات روانی مرتبط با استرس را متحول کند.