استفاده از پلتفرمهای داخلی بالا رفته یا وزارت ارتباطات آدرس غلط می دهد؟
وزیر ارتباطات معتقد است این رشد ناشی از استقبال کاربران از به‌کارگیری انواع پلتفرمهای داخلی، اعم از شبکه‌های اجتماعی بومی و تلویزیون‌های اینترنتی مانند تلوبیون است، به طوری که گفته می‌شود در زمان پخش بازی ایران و انگلیس در جام‌جهانی فوتبال، میزان مصرف ترافیک اینترنت در داخل کشور به بیش از ۱۵۰۰گیگابیت بر ثانیه رسید و این عدد در بازی ایران و آمریکا از مرز ۶ترابیت بر ثانیه عبور کرد. عیسی زارع‌پور، این دستاورد را نتیجه توسعه قابل‌توجه زیرساخت‌های ارتباطی در دولت سیزدهم و اعتماد کاربران به پلتفرمهای داخلی می‌داند. با این حال کارشناسان شبکه، نقدهای مختلفی را به ادعاهای وزیر وارد می‌دانند.
پیش از این بخش زیادی از ترافیک مصرفی کاربران، به شبکه اجتماعی تصویرمحور اینستاگرام اختصاص داشت؛ به طوری که آمارها سهم مصرف این پلتفرم از ترافیک بین‌الملل را حدود ۷۰درصد برآورد می‌کردند. با فیلترشدن این شبکه اجتماعی و پیوستن آن به جمع پلتفرمهای مسدودشده‌ای مانند یوتیوب، تلگرام و توییتر، حالا دیگر، کاربران برای فعالیت در اینستاگرام نیز ناچار به استفاده از فیلترشکن هستند. انحصار شرکت زیرساخت در زمینه تامین اینترنت کشور باعث شده است تا نهاد مستقلی امکان دسترسی به داده‌های آماری شبکه اینترنت کشور و صحت‌سنجی ادعاهای مطرح‌شده را نداشته باشد و عدم‌تعامل کافی وزارت ارتباطات با رسانه‌ها برای اعلام آمارهای دوره‌ای و شفاف‌سازی درباره آنچه در شبکه اینترنت کشور در حال اتفاق افتادن است، بر دشواری صحت‌سنجی ادعاهای مدیران این حوزه افزوده است.
منابع غیررسمی اظهار کرده‌اند که محدودیت‌های اخیر میزان ترافیک بین‌الملل را به یک‌سوم کاهش داده؛ اما وزارت ارتباطات هنوز آمار رسمی که تایید یا تکذیب‌کننده این ادعا باشد منتشر نکرده است. منابع غیررسمی اعلام‌کننده این آمار معتقدند، مصرف فعلی ترافیک بین‌الملل در کشور حدود ۵/ ۲ترابیت‌برثانیه است که این عدد پیش از محدودیت‌ها حدود ۷ترابیت‌برثانیه بود. با این حال این تنها ادعای مطرح‌شده در نقد گفته‌های وزیر نیست. برخی دیگر از کارشناسان معتقدند ادعای رشد مصرف ترافیک داخلی بی‌راه نیست؛ اما این رشد لزوما به این معنا نیست که کاربران استفاده از پلتفرمهای داخلی را به نمونه‌های مشابه خارجی ترجیح داده‌اند.
گروه دیگری از کارشناسان منتقد ادعای وزارت ارتباطات، رشد مصرف ترافیک داخلی از دید سیستم‌های رصد داده را تایید می‌کنند؛ اما معتقدند داده‌ای که در رصدها به‌عنوان ترافیک داخلی تلقی می‌شود، لزوما داخلی نیست.
سعید سوزنگر، از کارشناسان شبکه، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تشریح این موضوع پرداخته و می‌گوید: رشد ترافیک مورد ادعای وزارت ارتباطات اکنون به دو طریق توجیه‌پذیر است.
وی می‌افزاید: در دوماه اخیر با مسدودسازی دسترسی به انواع پلتفرمهای خارجی، گروهی از کاربران ناچار شده‌اند انجام برخی کارها را از طریق پلتفرمهای داخلی دنبال کنند؛ این درحالی است که اگر حق انتخاب و دسترسی آزاد وجود داشت، بعید بود چنین انتخابی انجام شود. مورد دوم اینکه اکنون بخش زیادی از کاربران برای دور زدن محدودیت‌های اینترنتی از VPN استفاده می‌کنند. این VPNها که بخش زیادی از آنها به طرقی روی سرورهای داخلی ایجاد شده‌اند، ترافیک خارجی را به ترافیک داخلی تبدیل می‌کنند و با تانلینگ (Tunneling) و رمزنگاری‌هایی که روی داده‌های دریافت‌شده اعمال می‌کنند، حجم آنها را چند برابر می‌کنند.
به این ترتیب در محاسبات انجام‌شده از سوی شرکت زیرساخت و وزارت ارتباطات، هم ترافیک خارجی مصرف شده، «داخلی» به حساب می‌آید و هم حجمی چندبرابر میزان واقعی داده مبادله‌شده لحاظ می‌شود.
این کارشناس شبکه تاکید می‌کند که مکانیزم‌های مذکور، از دو جهت به زیان مصرف‌کننده نهایی تمام می‌شود. اول از همه اینکه کاربر ایرانی ناچار است ماهانه مبالغی را برای خرید VPN هزینه کند تا بتواند به سرویس‌هایی دست یابد که پیش از این آزادانه و بدون محدودیت به آنها دسترسی داشت. دوم اینکه رسیدن «داده خارجی و مسدودشده» به دست کاربر داخل کشور، مستلزم اعمال همان رمزنگاری‌هایی است که حجم داده را چندبرابر می‌کند و باعث می‌شود به همان نسبت هزینه اینترنت مصرفی کاربر افزایش یابد. مثلا اگر یک‌بسته ۱۰گیگ اینترنت پاسخگوی نیاز یک‌ماه کاربر بود، اکنون کفاف مصرف یک‌هفته همان کاربر را خواهد داد؛ زیرا همان داده را با گذر از مسیرهای خاصی، در حجمی بالاتر به دست کاربر می‌رساند. افزایش هزینه اینترنت مصرفی تنها پیامد این مورد نیست و افت کیفیت دریافت داده‌ها یا به عبارتی کندی اینترنت دریافتی، دیگر آسیبی است که به کاربر زده می‌شود.
از سوی دیگر اگر پیش‌تر این میزان داده توسط ۵۰میلیون کاربر در شبکه مبادله می‌شد، اکنون نتیجه فعالیت ۲۰میلیون کاربر است و تعداد زیادی از دسترسی به اینترنت بین‌الملل بازمانده‌اند.
23302
