سیارکی که دایناسورها را از بین برد، “ابرزلزله” ایجاد کرد

حدود ۶۶ میلیون سال پیش، یک سنگ فضایی به عرض ۱۰ کیلومتر که اکنون ضربه زننده چیکشلوب(Chicxulub) نامیده می‌شود، در سواحل خلیج مکزیک امروزی به زمین برخورد کرد. برخورد این سیارک و پیامدهای آن موجب اتفاقی شد که به عنوان رویداد انقراض دسته جمعی کرتاسه-پالئوژن(K-Pg) شناخته می‌شود و سه چهارم گونه‌های جانوری را در زمین نابود کرد و اثر خود را در سراسر سوابق زمین شناسی پراکنده کرد.

 به نقل از اسپیس، دهانه چیکشلوب یک دهانه برخوردی مدفون در زیر شبه‌جزیره یوکاتان در مکزیک است که مرکز آن در نزدیکی شهر چیکشلوب قرار دارد. تاریخ ایجاد این دهانه دقیقاً بر مرز بین دو دوره زمین‌شناسی کرتاسه و پالئوژن منطبق است. قطر این دهانه بیش از ۱۸۰ کیلومتر و عمق آن حدود ۲۰ کیلومتر است و مطابق با نظریات گوناگون، برخورد شهاب‌واره‌ای با قطر حداقل ۱۰ کیلومتر به سطح زمین باعث پیدایش چنین دهانه‌ای شده است.

اکنون تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این ضربه همچنین باعث ایجاد یک “ابر زلزله” شده که انرژی معادل ۱۰ به توان ۲۳ ژول آزاد کرده است که حدود ۵۰ هزار برابر بیشتر از انرژی آزاد شده توسط زمین‌لرزه ۹.۱ ریشتری است که سوماترا را در سال ۲۰۰۴ لرزاند.

هرمان برمودز زمین‌شناس دانشگاه ایالتی مونتکلر در نیوجرسی، بزرگی زمین لرزه ناشی از برخورد چیکشلوب را با بازدید از رُخنِمون‌ها یا برون‌زدهای رویداد انقراض دسته جمعی K-Pg واقع در تگزاس، آلاباما و می‌سی‌سی‌پی ارزیابی کرد.

رخنمون یا برون‌زد(outcrop) بخشی از سنگ بستر است که بر سطح زمین آشکار شده است. هر چند که در اکثر اوقات به وسیله خاک حاصل از فرسایش یا پوشش گیاهی پوشیده شده‌ است، اما در واقع اطلاعاتی از وضعیت لایه‌های زیر سطح زمین در اختیار زمین‌شناسان قرار می‌دهد.

وی همچنین تحقیقات قبلی خود را در مورد تأثیرات برخورد این سیارک در کلمبیا و مکزیک با این اطلاعات جدید ترکیب کرد. به عنوان مثال در جزیره گورگونیلا در کلمبیا که در حدود ۳۰۰۰ کیلومتری از محل برخورد چیکشلوب واقع است، لایه‌هایی از رسوب را پیدا کرد که حاوی رسوبات کروی است.

رسوبات کروی، دانه‌های شیشه‌ای کوچکی هستند که بزرگتر از یک دانه شن(حدود ۱ میلی‌متر) نیستند. این‌ها وقتی گرما و فشار ناشی از ضربه‌ای عظیم مواد پوسته زمین را ذوب می‌کند و آن را به اتمسفر پرتاب می‌کند، در آنجا سرد می‌شوند و به دانه‌های شیشه‌ای تبدیل می‌شوند و سپس دوباره به زمین می‌ریزند.

برمودز علاوه بر رسوبات کروی، رسوبات تکتیت‌ها و میکروتکتیت‌های بیشتری پیدا کرد که همچنین نشان دهنده موادی هستند که در طول برخورد یک سیارک به اتمسفر پرتاب می‌شوند.

رسوبات کروی و تکتیت‌های یافت شده در امتداد ساحل جزیره گورگونیلا، چیزی را در بستر دریا در حدود دو کیلومتری زیر آب در زمان برخورد سیارک نشان دادند. با برخورد این سیارک به زمین، لایه‌هایی از گل و ماسه سنگ در عمق ۱۰ تا ۱۵ متری زیر کف اقیانوس تغییر شکل داده است. برمودز فکر می‌کند که این تغییر شکل که امروزه در رخنمون‌ها حفظ شده است، در اثر ضربه ایجاد شده است.

گسل‌ها و تغییر شکل‌هایی که نشانه‌های زمین‌شناسی این لرزش است تا لایه‌های کروی غنی از رسوب ادامه می‌یابد. این لایه‌ها باید پس از ضربه رسوب کرده باشند، اما از آنجا که انباشته شدن این لایه‌ها زمان می‌برد، برمودز این فرضیه را مطرح می‌کند که لرزش ناشی از برخورد سیارک برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه داشته است.

برمودز می‌گوید: بخشی که من در جزیره گورگونیلا کشف کردم، مکانی فوق‌العاده برای مطالعه مرز K-Pg است، زیرا یکی از بهترین بخش‌های حفظ شده است و در اعماق اقیانوس قرار دارد، بنابراین تحت تاثیر سونامی‌ها قرار نگرفته است.

برمودز همچنین شواهدی از یک زلزله بزرگ ناشی از برخورد چیکشلوب را در سابقه زمین‌شناسی مکزیک پیدا کرده است، جایی که او نشانه مایع‌شدگی را پیدا کرد، که در آن لرزش شدید باعث می‌شود رسوبات اشباع از آب مانند مایع جاری شوند.

برمودز در می‌سی‌سی‌پی، آلاباما و تگزاس، گسل‌ها و شکاف‌هایی را مشاهده کرد که احتمالاً به ابرزلزله ناشی از برخورد چیکشلوب نیز مرتبط هستند. چندین رخنمون نشانه‌هایی از رسوبات به جا مانده از امواج عظیم سونامی را نشان دادند که همچنین در اثر برخورد این سیارک عظیم به زمین ایجاد شده است.

برمودز این تحقیق را روز یکشنبه ۹ اکتبر در نشست انجمن زمین‌شناسی آمریکا در دنور ارائه کرد.