انسولین خوراکی جدید: گامی دیگر در تسهیل دریافت انسولین در بیماران دیابت

مؤثرترین راه برای رساندن انسولین به بدن افراد مبتلا به دیابت به‌زعم بسیاری آزاردهنده و پرزحمت است. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان باید چندین بار در روز هورمون حیاتی را به‌منظور متعادل نگاه داشتن سطح گلوکز بدنشان به زیر پوست خود تزریق کنند.

سال‌ها است که دانشمندان به‌دنبال جایگزینی ساده‌تر، ارزان‌تر، راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر برای پمپ‌ها و قلم‌های انسولین هستند. درحالی‌که درمان‌های خوراکی بالقوه پیشرفت‌های خوبی کسب کرده‌اند، هنوز چندین مانع مهم بر سر راهشان وجود دارد. اکنون به نظر می‌رسد یک رویکرد جدید حداقل برای برخی از این موانع راه‌حل ارائه کرده و رهیافت اخیر تاکنون در آزمایش‌های پیش‌بالینی روی موش‌ها مؤثر بوده است.

با فاصله کوتاهی از کشف انسولین در سال ۱۹۲۲، محققان تلاش‌های بسیاری برای ساخت مکمل بلعیدنی با اثرات ماندگار از این ماده کرده‌اند؛ اما تاکنون تلاش‌هایشان نتیجه نداده است.

تزریق انسولین به بافت‌های زیر جلدی باعث جذب آرام این پروتئین و انتقال آن به کبد برای انجام کار اصلی و مقررش می‌شود. از طرفی هنگامی که انسولین ازطریق دهان به بدن بیمار تحویل داده شود، همه مولکول‌هایی که به همدیگر نچسبیده باشند، به‌سرعت توسط آنزیم‌های هضم‌کننده پروتئین تجزیه می‌شوند.

پژوهشگران پی برده‌اند که انسولین موجود در یک دارو برای عبور موفق از سد این آنزیم ها عبور کند و ورود به کبد، بایستی در مواد محافظ پوشانده شود. این کار به‌عنوان رویکردی مؤثر برشمرده می‌شود و زمانی که انسولین به شکل نانوذره باشد بهترین کارایی را دارد. یکی از نمونه‌های داروهایی از این دست Oramed است. اورامد به اندازه‌ای ایمن و مؤثر بود که بتواند به مرحله سوم آزمایش بالینی برسد.

روش داروهای خوراکی و پوشاندن انسولین در لایه‌های محافظ روشی پتانسیل بسیار بالایی دارد؛ اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که نانوذرات مربوطه به آن اندازه که شیمیدانان مد نظر دارند، پایدار نیستند. خشک کردن انجمادی آن‌ها قبل از ذخیره‌سازی تا حدی به بهبود مسئله کمک می‌کند؛ اما این کار به ماده نگهدارنده‌ای نیاز دارد که بتواند قرص‌ها را حجیم کرده و از طرفی کارایی نانوذرات انسولین را کاهش دهد.

برخلاف بسیاری از درمان‌های خوراکی تحت آزمایش دیگر، درمان جدیدی که توسط دانشمندان در کانادا مورد مطالعه قرار گرفته است، ازطریق خشک کردن انجمادی این هورمون با اتکا بر یک محافظ سرمایی ساخته نمی‌شود. پژوهشگران این تحقیق به‌جای رویکرد متداول انجمادی، به جای فریز کردن انسولین، آن را در یک محفظه تبخیری با اتکا بر اسپری خشک کردند.

با حذف انجماد از مخلوط، ذرات انسولین را می‌توان حتی کوچکتر کرد و همین کار اجازه می‌دهد تا دارو در بدن سریع‌تر آزاد شود. در بخشی از مقاله پژوهشی محققان آمده است:

ذرات کوچک مساحت سطح بزرگی را فراهم می‌کردند؛ به‌طوری‌که بیشتر داروهای مرتبط در سطح ذرات یا نزدیک به آن قرار می‌گرفتند و همین منجر به آزادسازی سریع دارو می‌شد.

قرص جدید برای حل شدن در دهان ساخته شده، اما همچنان باید از آنزیم‌های موجود در بزاق محافظت شود. تیم پژوهشی برای انجام این کار، دارو را در یک قند فیبری به نام کیتوزان کپسوله کردند؛ این همان چیزی است که چربی و کلسترول جذب‌شده توسط بدن را هم از غذا و هم از داروها کاهش می‌دهد.

بنابر اظهار محققان، روش ساخت انسولین خوراکی جدید، در مقایسه با سایر اشکال متداول ساخته‌شده ازطریق خشک کردن انجمادی، مشخصات تسکین سریع تری را در موش ها نشان داد. قرص خوراکی جدید به‌سرعت تجزیه شده و اثر خود را روی بدن نشان می‌دهد و دیگر نیازی به انتظار دو تا چهار ساعته برای دیدن اثرات دارو نیست. آلبرتو بالدلی، مهندس ذرات از دانشگاه بریتیش کلمبیا می‌گوید:

قرص تحویل خوراکی ما، همانند تزریق انسولین سریع‌الاثر، بعد از نیم ساعت جذب می‌شود و می‌تواند حدود دو تا چهار ساعت دوام بیاورد.

در واقع، آخرین نسخه داروی آن‌ها ظاهراً همان اثرات انسولین تزریقی را روی جوندگان نشان داده است. نویسندگان مقاله‌ی پژوهشی اشاره می‌کنند که تقریباً ۱۰۰ درصد داروی آن‌ها مستقیماً به کبد موش‌ها می‌رود.

این یافته‌ها هنوز منتشر نشده‌اند؛ ولی اگر در این مورد حق با نویسندگان حق باشند، تحقیقات آن‌ها هنوز تا پایان نهایی‌ راه زیادی در پیش خوهد داشت.

طبعا راه بسیاری تا آزمایش‌های انسانی این دارو مانده، ولی نتایج اولیه نشان می‌دهد که شاید راه‌های دیگری نیز برای تحقق ایده‌ی انسولین خوراکی در آینده وجود داشته باشد. مهندس شیمی آنوبهاو پراتاپ سینگ مهندس شیمی از دانشگاه بریتیش کلمبیا می‌گوید:

این نتایج هیجان‌انگیز نشان می‌دهد که ما در مسیر درستی برای توسعه فرمولاسیون انسولین هستیم؛ روشی که در آن دیگر نیازی به تزریق قبل از هر وعده غذایی نخواهد بود و کیفیت زندگی و همچنین سلامت روان بیش از ۹ میلیون بیمار دیابتی نوع ۱ را بهبود خواهد بخشید.

این مطالعه در Scientific Reports منتشر شده است.