«ابررایانه‌های فضایی»: چین اولین صورت فلکی هوش مصنوعی در مدار زمین را راه‌اندازی کرد

به گزارش دیتاسنتر من و به نقل از لایو‌ساینس، این ماهواره‌ها بخشی از پروژه‌ای عظیم با عنوان «صورت فلکی محاسباتی سه‌جسمی» هستند؛ شبکه‌ای متشکل از ۲۸۰۰ ماهواره که قرار است در آینده به نخستین ابررایانهٔ مداری جهان بدل شود.
 
گفته می‌شود این پروژه که با همکاری شرکت ADA Space و آزمایشگاه فناوری ژجیانگ (Zhejiang Lab) اجرا می‌شود، به‌دنبال آن است که با انتقال پردازش داده به فضا، وابستگی چین به رایانه‌های زمینی را کاهش دهد.

به گفته مسئولان این طرح، هدف اصلی، بهره‌گیری از خلأ و سرمای طبیعی فضا برای خنک‌سازی سیستم‌ها و انجام پردازش‌های بسیار سنگین است — آن‌هم با مصرف انرژی کمتر و بازدهی بالاتر.
 
هر یک از ۱۲ ماهواره اولیه که با موشک لانگ مارچ ۲D از مرکز پرتاب ماهوارهٔ جیوچوان به مدار زمین ارسال شدند، به یک مدل هوش مصنوعی با ۸ میلیارد پارامتر مجهز است. این مدل‌ها می‌توانند تا ۷۴۴ ترافلاپس (یا به‌بیان دیگر، ۷۴۴ تریلیون عملیات در ثانیه) پردازش انجام دهند.
 

در مقیاس جمعی، توان محاسباتی این خوشه به ۵ پتافلاپس می‌رسد و طبق برآورد دولت چین، زمانی که تمام ۲۸۰۰ ماهواره در مدار مستقر شوند، مجموع توان شبکه به ۱۰۰۰ پتاباز عملیات در ثانیه خواهد رسید — چیزی معادل یک کوینتیلیون عملیات در ثانیه.
 
برای مقایسه، لپ‌تاپ‌های هوش مصنوعی Copilot+ شرکت مایکروسافت که به‌تازگی معرفی شده‌اند، حدود ۴۰ ترافلاپس توان دارند؛ یعنی کمتر از یک دهم قدرت یک‌ماهوارهٔ منفرد در پروژه چینی.
 
از جمله ویژگی‌های فنی این ماهواره‌ها، امکان ارتباط لیزری میان آن‌هاست که سرعت و امنیت انتقال داده را به‌شکل چشمگیری افزایش می‌دهد. یکی از این ماهواره‌ها نیز به آشکارساز قطبش پرتو ایکس مجهز شده که می‌تواند در بررسی پدیده‌های کیهانی مانند انفجارهای پرتو گاما (Gamma-ray bursts) کاربرد داشته باشد.
 
این نام‌گذاری، علاوه بر ارجاع علمی، اشاره‌ای ادبی نیز دارد به رمان مشهور علمی-تخیلی «سه‌جسمی» اثر لیو تسی‌شین، نویسنده چینی، که اخیراً نیز اقتباسی از آن در قالب سریالی توسط نتفلیکس پخش شد.
 
وانگ جیان (مدیر آزمایشگاه ژجیانگ)، می‌گوید: «زمان آن رسیده که به استفاده از هوش مصنوعی در فضا فکر کنیم — نه فقط در لپ‌تاپ‌ها یا موبایل‌هایمان. فضا دوباره به مرز تفکر ما درباره آینده تبدیل شده است؛ اینکه در ۱۰، ۲۰ یا ۵۰ سال آینده چه‌کارهایی می‌توانیم انجام دهیم.»
 
او همچنین با تأکید بر پیچیدگی‌های این پروژه چندملیتی، خواستار افزایش همکاری‌های بین‌المللی در توسعه و بهره‌برداری از این شبکه محاسباتی شد. به گفته او، این صورت فلکی در آینده می‌تواند به سایر کشورها و نهادهای بین‌المللی نیز خدمات محاسباتی ارائه دهد.
 
گفتنی است در سال‌های اخیر، ایده «رایانش مرزی در فضا» در حال گسترش است. بسیاری از سازمان‌ها برای بهره‌گیری از داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط ماهواره‌ها در زمینه‌هایی چون پیش‌بینی آب‌وهوا، سنجش از دور، مخابرات و نجوم، با محدودیت‌هایی چون پهنای باند پایین و پنجره‌های زمانی محدود برای ارسال داده مواجه‌اند.

پردازش اولیه داده‌ها در خود ماهواره‌ها، نه‌تنها این محدودیت‌ها را رفع می‌کند، بلکه با بهره‌گیری از پنل‌های خورشیدی برای تأمین انرژی و انتشار گرمای زائد به فضا، به کاهش ردپای کربنی نیز کمک می‌کند.
 
در حالی که ایالات متحده و اروپا نیز نمونه‌هایی از رایانه‌های فضایی را آزمایش کرده‌اند، چین نخستین کشوری است که این ایده را در مقیاسی عملیاتی و در قالب یک شبکه گسترده به اجرا گذاشته است.  البته این ایده در غرب هم طرفداران بزرگی دارد؛ از جمله اریک اشمیت (مدیرعامل پیشین گوگل)، که پس از خرید بخشی از شرکت فضایی Relativity Space، از طرح‌هایی برای انتقال مراکز داده به مدار زمین خبر داده است.
 
به‌نظر می‌رسد که چین با این گام بزرگ نه‌تنها در عرصه فناوری فضایی بلکه در زمینه قدرت محاسباتی جهانی نیز جایگاه تازه‌ای را نشانه گرفته است.