کاوشگر پرسویرنس قوی‌ترین شواهد از حیات باستانی احتمالی در مریخ را کشف کرده است
به‌گزارش نیویورک‌تایمز، مریخ‌نورد پرسویرنس ناسا با کاوش دلتای رودخانه‌ای باستانی در دهانه یزرو در مریخ، نمونه‌هایی از دو سنگ مملو از مولکولهای کربن‌پایه‌ای را که ممکن است بقایای حیات باستانی باشند، جمع‌آوری کرده است. این سنگ‌ها چندین میلیارد سال پیش شکل گرفتند؛ زمانی که دهانه دریاچه بود و محیطی با توانایی پشتیبانی از حیات داشت.
دیوید ال شاستر، استاد علوم زمین و سیاره‌ای در دانشگاه کالیفرنیا برکلی و از اعضای تیم مأموریت پرسویرنس، روز پنجشنبه درجریان کنفرانسی مطبوعاتی گفت: «فکر می‌کنم می‌توان با اطمینان گفت که این سنگ‌ها دو مورد از مهم‌ترین نمونه‌هایی هستند که در این مأموریت جمع‌آوری خواهیم کرد.»
دانشمندان مأموریت در ادامه افزودند که نمی‌توانند بگویند آیا این مولکول‌ها واقعاً قطعاتی از میکروب‌های مرده مریخی هستند یا خیر و درعوض آن‌ها را «آثار زیستی بالقوه» توصیف کردند. کنت فارلی، استاد ژئوشیمی در مؤسسه فناوری کالیفرنیا که به‌عنوان دانشمند پروژه در تیم مأموریت پرسویرنس حضور دارد، می‌گوید مولکولهای کربن حتی اگر به‌عنوان ماده آلی توصیف شوند، ممکن است در واکنش‌هایی شیمیایی که حیات در آن‌ها دخالتی نداشته است، شکل گرفته باشند.
فارلی افزود نکته کلیدی درباره یک اثر زیستی بالقوه این است که برای نتیجه‌گیری از آن ملزم به انجام پژوهش‌های بیشتر هستیم. او گفت: «ما هنوز اهمیت این یافته‌ها را نمی‌دانیم. این سنگ‌ها دقیقاً همان‌هایی هستند که برای بررسی‌شان آمده‌ایم.»
بعید است که ابزارهای علمی پیچیده و در عین‌حال محدود پرسویرنس، پاسخ‌های قطعی و قانع‌کننده ارائه دهند. دکتر فارلی گفت: «اثبات وجود حیات در سیاره‌ای دیگر، مسئولیتی بسیار بسیار سنگین است و بعید به‌نظر می‌آید که برای بسیاری از ما، شواهد آنقدر قانع‌کننده باشد که بتوانیم این کار را انجام دهیم.» به‌همین دلیل است که مریخ‌نورد نمونه‌هایی از سنگ‌های جذابی را حفاری می‌کند که درنهایت به زمین آورده خواهند شد؛ جایی که دانشمندان می‌توانند با تکنیک‌های پیشرفته آن‌ها را مطالعه کنند.
ناسا و آژانس فضایی اروپا مشغول همکاری در یک مأموریت رباتیک به نام «بازگشت نمونه‌های مریخی» هستند تا نمونه‌های جمع‌آوری‌شده به‌وسیله پرسویرنس را به زمین بازگردانند. قرار است این مأموریت در سال ۲۰۲۸ پرتاب شود و سنگ‌های مریخی در سال ۲۰۳۳ روی زمین فرود آیند.
دانشمندان از مدت‌ها پیش مجذوب احتمال وجود حیات در مریخ بوده‌اند. مریخ‌نشین‌های وایکینگ ناسا به‌عنوان نخستین فضاپیماهایی که در سال ۱۹۷۶ روی سیاره سرخ فرود آمدند و آن را مطالعه کردند، جهانی را دیدند که اکنون سرد، خشک و به‌ظاهر فاقد حیات است. اما در ربع قرن گذشته، دانشمندان سیاره‌شناس بدین باور رسیدند که مریخ زمانی گرم‌تر و بسیار مرطوب‌تر بوده و می‌توانسته خاستگاه حیات بوده باشد.
برخی از دانشمندان فکر می‌کنند حیات ممکن است امروزه در مریخ تداوم داشته باشد (شاید در زیر زمین، جایی که بتواند دربرابر برابر بمباران تابش‌های فضایی محافظت شود)؛ اما مأموریت پرسویرنس با هدف بررسی گذشته باستانی مریخ و تلاش برای یافتن علائم احتمالی از میکروب‌هایی طراحی شده است که از مدت‌ها پیش مرده‌اند؛ آثاری شیمیایی شبیه به آن‌هایی که به حیات اولیه روی حیات اشاره دارند.
حفره‌های به‌جامانده از استخراج دو مغزه سنگی از صخره‌ای بیرون‌زده به نام وایلدکت ریج در مریخ.
پرسویرنس پس از رسیدن به مریخ در فوریه ۲۰۲۱، یک سال را صرف کاوش در کف دهانه‌ای کرد که در آن فرود آمده بود. مریخ‌نورد سپس با حرکت به سمت دیواره غربی دهانه، عازم مکانی شد که دانشمندان را به انتخاب آنجا به‌عنوان محل فرود سوق داده بود: دلتای رودخانه‌ای خشک‌شده. اگر حیات در اوایل عمر مریخ، یعنی بیش از ۳٫۵ میلیارد سال پیش به‌وجود آمده بود، دلتای رودخانه محیط زمین‌شناسی ایده‌آلی برای حفظ نشانه‌های موجودات زنده یا همان آثار زیستی بالقوه محسوب می‌شد.
مقاله‌های مرتبط:
- بازنگری در برنامه بازگشت نمونه‌های مریخ: ناسا به‌جای مریخ‌نورد از هلی‌کوپتر استفاده خواهد کرد
- ناسا چگونه نمونه‌های مریخ را به زمین خواهد آورد؟
دکتر فارلی می‌گوید: «این منطقه خاص احتمالاً بالاترین ارزش علمی را برای اکتشاف در کل مأموریت دارد. در این مکان ما بهترین فرصت را برای کاوش سنگ‌های رسوبی باستانی ته‌نشین‌شده در دریاچه داریم.» مریخ‌نورد می‌تواند در امتداد لایه‌های بیرون‌زده از سنگ‌های رسوبی حرکت کند. از میان این لایه‌ها، دو صخره به نام‌های اسکینر ریج و وایلدکت ریج از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.
صخره اسکینر ریج ماسه‌سنگی حاوی مخلوطی از مواد سنگی است که احتمال دارد از فاصله ۱۶۰ کیلومتری یا بیشتر به درون دهانه یزرو شسته شده باشد. دکتر شاستر که بر جمع‌آوری نمونه‌ها نظارت می‌کند، این جابه‌جایی را مهم می‌داند؛ زیرا بدین وسیله مریخ‌نورد می‌تواند مواد را از مکانی بسیار دور که درطول ماموریتش از آن بازدید نخواهد کرد، جمع‌آوری کند.
وایلدکت ریج با وجود نزدیکی به اسکینر ریج، گِل‌سنگی ریزدانه حاوی مواد معدنی سولفات و خاک رس است. این سنگ با عرض تقریباً یک متر، ظاهراً هنگام تبخیر دریاچه در آب شور شکل گرفته است. روی زمین، این شرایط برای حفظ نشانه‌های حیات پیشینی مطلوب است.
پرسویرنس قبلاً مولکولهای آلی (آن‌هایی که اتم‌های کربن و هیدروژن به‌هم پیوندخورده دارند) را در سنگ‌های کف دهانه یزرو پیدا کرده بود. اما دانشمندان کاملاً مطمئن هستند که این مولکول‌ها ازطریق فرایندهای غیرزیستی شکل گرفته‌اند. بااین‌حال، مواد آلی موجود در صخره‌های دلتای رودخانه، این پتانسیل را دارند که روایت متفاوتی را بازگو کنند.
سوناندا شارما، دانشمندی که با ابزار مخصوص تجزیه‌وتحلیل شیمیایی سنگ‌ها در مریخ‌نورد کار می‌کند، می‌گوید با نزدیک‌شدن پرسویرنس به دلتای رودخانه، سیگنال مولکولهای آلی قوی‌تر شد. او افزود در وایلدکت ریج «این سیگنال‌ها تقریباً در تمام نقاط هر اسکن وجود داشت. آن‌ها همچنین واضح‌ترین سیگنال‌هایی بودند که تاکنون در این مأموریت دیده‌ایم.»
به‌گفته دکتر شارما، داده‌ها از وجود مولکولهای کربن حلقه‌ای‌شکلی به نام آروماتیک حکایت می‌کنند که ابزار مریخ‌نورد در تشخیص آن‌ها حساس‌تر است. مولکولهای آلی پیچیده‌تر مانند پروتئین‌ها یا اسیدهای آمینه شواهد قانع‌کننده‌تری از حیات ارائه می‌دهند. بااین‌حال پس از بازگشت نمونه‌ها به زمین، باید منتظر تجزیه‌وتحلیل آن‌ها باشیم.
همپوشانی سولفات و مواد آلی در سنگ نیز درخورتوجه است. دکتر شارما می‌گوید: «روی زمین، رسوبات سولفات به‌عنوان حافظ مواد آلی و اغلب نگهدارنده نشانه‌های حیات شناخته می‌شود.»
دکتر شاستر می‌گوید برای مکان‌های زمینی که قبلا به دهانه یزرو شبیه بوده‌اند، «فکر می‌کنم می‌توان گفت یا دست‌کم فرض گرفت که زیست‌شناسی کار خود را انجام داده و اثرش را در این سنگ‌ها به جا گذاشته است.» او افزود: «به همین دلیل از اینکه می‌توانیم به محض آوردن این نمونه‌ها به آزمایشگاه‌های روی زمین به این پرسش‌ها پاسخ دهیم، بسیار هیجان‌زده هستیم. ما در اینجا تمام مواد لازم را دراختیار داریم.»
بااین‌حال دانشمندان پیش‌بینی نمی‌کنند که چه چیز پیدا خواهند کرد. دکتر فارلی گفت: «بیایید بگوییم که قرار نیست شرط‌بندی کنیم.»
