تولید تلفن همراه بومی، رؤیای دست‌نیافتنی دولت‌ها
دولت فعلی هم در میانه‌ی تحریم‌های شدیدی که تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تولیدات فناوری را هم شامل می‌شود، خواهان تولید فناوری‌های بومی است.
سیدمهدی نیازی معاون وزارت صنعت، معدن و تجارت به تازگی در نشستی تخصصی با انجمن‌های تولید تلفن همراه، تبلت و تجهیزات جانبی، حرکت به سمت تولید محصولات دانش‌بنیان را ضروری خوانده است.
به گزارش ایرنا معاون هماهنگی و محیط کسب‌و‌کار وزارت صمت در هفته‌ی دولت گفته ما در صنایعی مثل فولاد و نساجی صاحب‌سبک هستیم و در صنایع پیشرفته که بر فناوری‌های نوین تکیه دارند هم باید دچار تحول شویم. او تأکید کرده صنایعی مثل تولید تلفن همراه و تبلت نیاز به برنامه تحولی و سرعت بیشتری نسبت به دیگر صنایع دارند و نباید با آن‌ها عادی رفتار شود.
دولت جدید از سال گذشته با خبر احیای طرح حمایت از تولید گوشی تلفن همراه بومی نشان داده بود که به‌دنبال تولید گوشی موبایل بومی است.دولت ۵ بهمن ۱۴۰۰ اعلام کرد قرار است منابع مالی این طرح از محل افزایش تعرفه‌ی گوشی‌های گران‌تر از ۶۰۰ دلار تأمین شود. این طرح به مجلس هم ارائه شد.
گوشی‌های بومی، تولید شرکت‌های خارجی
تولید در زمینه‌ی فناوری‌های نوین آرزوی دولت‌های مختلف بوده اما منظور آن‌ها از تولید در این زمینه احتمالاً با تصور کاربران متفاوت است. یک نمونه‌ی آن تولید تلفن همراه است که پرحاشیه شد. حاشیه‌هایی از آن جنس که ماهواره‌ی خیام با آن مواجه بود. وزارت ارتباطات دولت قبل در این زمینه از مشارکت اپراتورها گفته و اعلام کرده بود شش شرکت داخلی به‌عنوان تولیدکننده موبایل در حال فعالیت و راه‌اندازی خط تولید هستند. اردیبهشت ۹۹ در حالی از همکاری ایرانسل و وزارت ارتباطات برای تولید موبایل بومی وعده داده شد که با توجه به افزایش قیمت دلار و قیمت تمام‌شده‌ی موبایل، زمینه‌ی مناسبی برای رفتن به سمت تولید این محصولات وجود داشت.
شهریور همان سال سازمان گسترش اعلام کرد مطالعات تولید گوشی‌های تلفن همراه به صورت قطعات جدا شده با همکاری فعالان داخلی با شرکای آسیایی شروع شده است. منظور از تولید گوشی هوشمند، تولید به صورت قطعات منفصله اعم از SKD و CKD و به‌هم‌رسانی فعالان داخلی با شرکای آسیایی بود. منظور از SKD نیمه قطعه‌قطعه شده است که در کشور مقصد سرهم می‌شود. در روش CKD محصول از کشور مبدأ به صورت کاملاً قطعه‌قطعه‌شده وارد کشور مقصد شده و در آنجا سرهم می‌شود. به‌دنبال این ماجرا وزیر وقت ارتباطات اعلام کرد که عبارت تولید داخلی به معنای تولید تمام قطعات در داخل کشور نیست. جهرمی با اعلام خبر فعال شدن شرکت‌ها برای تولید گوشی تلفن همراه به صاایران اشاره کرد که محصولات خود را برای عرضه دراختیار ایرانسل قرار داده بود.
در همان روزها مادیران هم در حال تلاش برای تولید گوشی‌های موبایل LG در ایران بود. مادیران یکی از شش شرکتی بود که ستار هاشمی معاون وزیر ارتباطات به‌عنوان تولیدکنندگان موبایل ایرانی اسامی‌شان را اعلام کرده بود. تولیدی که البته بدون همکاری شرکای خارجی شدنی نبود. این شرکا برای مثال در تأمین تجهیزات، راه‌اندازی خط تولید و تجهیزات الکترونیک همکاری می‌کردند.
نام جی‌ال‌ایکس، جی‌پلاس، مجموعه‌ی ارگ جدید بم، صاایران، مجموعه‌ی انارستان و مجموعه‌ی ارد به‌عنوان شرکت‌های تولیدکننده آمده بود. مجموعه ارگ جدید بم آن زمان تولیدکننده عمده مودم ایرانی و انارستان تولیدکننده تبلت بودند. با این برنامه‌ها قرار بود از سال ۱۴۰۰، سالانه دو میلیون دستگاه گوشی داخل کشور تولید شود.
بااین‌حال تجربه‌ی کاربران در زمینه‌ی گوشی‌های تولید داخل موفقیت‌آمیز نبود. سال ۱۳۹۹ وقتی خبر از تولید گوشی‌های بومی با برند صاایران آمد، کاربران با پیدا کردن شباهت‌های عجیب آن با گوشی‌های یک شرکت چینی به نام ULEFONE باعث واکنش وزارت ارتباطات شدند. خبر تولید گوشی بومی به‌عنوان یکی از دستاوردهای بومی این وزارتخانه در تجهیزات شبکه‌ی ملی اطلاعات آمده بود و البته همانجا هم وزیر پیشین اعلام کرده بود که بومی‌سازی به معنای تولید تماماً داخلی نیست. همچنین مسئولان اعلام کرده بودند در حال حاضر امکان ساخت صفر تا صد یک گوشی موبایل در کشور وجود ندارد. اما خبر معاون نوآوری و فناوری وزارتخانه درباره‌ی این گوشی‌ها فراتر از این بود. ۱۲ مهر ۱۳۹۹ ستار هاشمی اعلام کرد گوشی‌های صاایران به صورت کامل و پک شده یا CBU از چین خریداری شده تا تقاضای بازار سنجیده و برنامه‌ریزی برای ساخت گوشی در داخل انجام شود. به گفته‌ی او «در ادبیات تولید، حتی CBU نیز به‌عنوان تولید تلقی می‌شود. تولیدکنندگان کارشان را با CBU آغاز می‌کنند، بعد به‌سمت SKD می‌روند و در مرحله‌ی آخر به CKD می‌رسند.» به‌گفته‌ی هاشمی، درکل تا آن زمان ۷۰۰ میلیارد تومان تسهیلات از سوی وزارت ارتباطات برای تولید گوشی داخلی تخصیص داده شده بود که خروجی آن، حدود ۷۰ هزار گوشی بود.
دی ماه ۱۳۹۹ نخستین گوشی صاایران (شرکتی متعلق به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح) در فروشگاه ایرانسل عرضه شد. گوشی هوشمند ویرا V5 با برند صاایران در دوره‌ی فروش آزمایشی فقط در تهران و به قیمت ۲ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان در اسفند ۱۳۹۹ به فروش رسید. محصولی که همان‌طورکه از یک گوشی اقتصادی انتظار می‌رفت در تمامی ویژگی‌ها ضعف داشت و برای نیازهای ابتدایی کاربر عرضه شده بود. مدتی بعد گفته شد اولین سری گوشی‌های صاایران که برای توزیع به ایرانسل واگذار شده بودند به دلیل قطع شدن زنجیره‌ی تأمین قطعات و تجهیزات مورد نیاز داخل دچار مشکل شده‌اند.
همچنین گوشی‌های جی ال ایکس هم که با عنوان‌های شاهین ۲ و شاهین ۳ به بازار آمدند، برخلاف شعارهای تبلیغاتی‌شان کیفیت بالایی نداشتند. شاهین ۳ با قیمتی حدود هفت میلیون تومان از نظر ظاهری شباهت بسیاری به یک مدل از گوشی‌های شرکتی تایوانی داشت و از نظر سخت‌افزار و رابط کاربری حرف چندانی برای گفتن نداشت و شاید فقط قیمت آن‌ها می‌توانست برای کاربران جذاب باشد.
دولت نشان داده به‌دنبال بومی‌سازی فناوری است و تولید گوشی هوشمند هم می‌تواند یکی از اهداف آن باشد. بااین‌حال و با توجه به تجربه‌ی ایران در تولید گوشی تلفن همراه در داخل، معلوم نیست تحولی که وزارت صمت در این نشست تخصصی به آن اشاره کرده، چه زمانی محقق خواهد شد و با توجه به سرعت پیشرفت فناوری و عرضه‌ی مدل‌های متناسب با نیازهای جدید کاربران، گوشی‌های تولید داخل چه جایگاهی قرار است در بازار داخلی داشته باشند.
