عدم تحمل گرما: علائم، علل و درمان
عدم تحمل گرما وضعیتی است که در آن بدن نمی‌تواند دمای داخلی خود را به‌خوبی کنترل کند. این امر می‌تواند موجب افزایش خطر دچارشدن به گرمازدگی شود که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
برخی از بیماری‌ها موجب کاهش تحمل دربرابر گرما می‌شوند و فرد را مستعد گرمازدگی می‌کنند، بنابراین افرادی که دچار این شرایط هستند، باید در تابستان یا در محیط‌های گرم بیشتر مراقب باشند. لایوساینس یا متخصصان پزشکی درمورد عدم تحمل گرما صحبت کرده است و از آن‌ها درباره‌ی علل، علائم و درمان‌های ممکن سؤال کرده است.
عدم تحمل گرما چیست؟
دکتر دبورا لی، دکترای پزشکی از کلینیک آنلاین دکتر فاکس توضیح می‌دهد: «عدم تحمل گرما اختلالی در تنظیم دمای بدن است. عدم تحمل گرما وضعیتی جدی است که خطر گرمازدگی را افزایش می‌دهد. بدن وقتی خیلی گرم شود، نمی‌تواند کار کند. گرمای بیش‌ازحد موجب مرگ سلول‌ها می‌شود، احتمال لخته‌شدن خون افزایش پیدا می‌کند و روده‌ها توکسین‌ها را وارد جریان خون می‌کنند. اعضای بدن شروع به از کار افتادن می‌کنند و آسیب مغزی بازگشت‌ناپذیری ممکن است رخ دهد.»
مطالعه مروری که در مجله‌ی Pediatrics in Review منتشر شده است، هشدار می‌دهد که بین تب و گرمازدگی تفاوت وجود دارد، زیرا بدن حتی هنگام تب تنظیم دما را تحت کنترل دارد، اما هنگام گرمازدگی این کنترل را از دست می‌دهد.
- چگونه می‌توان از سرمای کشنده جان سالم به در برد؟
- نشانه‌های هشداردهنده مرگ دراثر گرمازدگی
دکتر طارق محمود، مدیر پزشکی کلینیک Concepto Diagnostics بیشتر توضیح می‌دهد: «افرادی که دچار عدم تحمل گرما هستند، سطوح غیرعادی از حساسیت به گرما را تجربه می‌کنند. حساسیت به گرما به‌خودی‌خود بیماری نیست، اما شرایطی وجود دارند که می‌توانند باعث شوند که فرد دچار آن شود و همچنین می‌تواند نشانه بیماری زمینه‌ای باشد. فرد دچار عدم تحمل گرما، ممکن است علائم جسمی نظیر افزایش تعریق یا علائم روانی مانند احساس اضطراب را نشان دهد. مهم است که در شرایط گرما به بدن خود توجه کنید، زیرا بیماری‌های مرتبط با گرما طی تابستان چشمگیرتر هستند و در موارد حاد می‌توانند موجب مرگ شوند.»
بنا به اطلاعات وب‌سایت Johns Hopkins Medicine، وقتی فرد گرمای زیادی را تجربه می‌کند، کم‌آبی خطر دیگری است که ممکن است رخ دهد. اگر از داروهای ادرارآور استفاده می‌کنید، باید مراقب باشید که بدنتان دچار کم‌آبی نشود، زیرا این امر می‌تواند موجب تکرر ادرار شود و آب و نمک را از بدن خارج کند.
کم‌آبی شدید ممکن است به درمان با مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشد، بنابراین اگر فکر می‌کنید که بدنتان ممکن است دچار کم‌آبی شدید شده باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
علل عدم تحمل گرما
افرادی که دچار عدم تحمل گرما هستند، ممکن است به اختلالی به نام دیس‌اتونومی (نوروپاتی اتونومیک) دچار باشند که روی سیستم عصبی خودمختار اثر می‌گذارد. سیستم عصبی خودمختار به تنظیم عملکردهای خودکار بدن ازقبیل پاسخ بدن دربرابر گرما کمک می‌کند. شرایط پزشکی مختلفی می‌توانند موجب دیس‌اتونومی شوند، ازجمله:
- دیابت
- اختلال مصرف الکل
- بیماری پارکینسون
- سندرم گیلن باره
- بیماری میتوکندریایی
سایر علل عدم تحمل گرما عبارت‌اند از:
سن: نوزادان، کودکان زیر چهار سال و سالمندان ممکن است نسبتبه گرما حساس‌تر باشند. این حساسیت موجب افزایش آسیب‌پذیری آن‌ها دربرابر بیماری‌های مرتبط با گرما مانند گرمازدگی می‌شود.
داروها: برخی از داروها پاسخ بدن به گرما را برای مثال با کاهش تولید عرق، تغییر می‌دهند. داروهای آنتی‌کولینرژیک که می‌توانند بسیاری از بیماری‌های روان‌پزشکی و بیماری پارکینسون را درمان کنند، ممکن است تعریق را کاهش داده و حساسیت به گرما را افزایش دهند.
مشکلات حسی: اختلال پردازش حسی و همچنین مشکلات حسی که گاهی با اوتیسم همراه است، ممکن است فرد را نسبتبه گرما حساس‌تر کند.
آسیب‌ها و بیماری‌های عصبی: شرایطی که بر مغز و نخاع اثر می‌گذارند، مانند آسیب‌های نخاعی و ام‌اس می‌توانند با تغییر نحوه پردازش گرما توسط بدن یا ازطریق مهار توانایی بدن در تنظیم دما، حساسیت به گرما را افزایش دهند.
مشکلات سیستم غدد درون‌ریز: سیستم غدد درون‌ریز به بدن کمک می‌کند تا عملکردهای مختلفی را تنظیم کند. اختلالاتی نظیر بیماری گریوز که تیروئید را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، می‌تواند حساسیت به گرما را افزایش دهد.
آمادگی جسمانی پایین: برای برخی از افراد، عدم تحمل گرما نشانه‌ای از آمادگی قلبی‌عروقی و تنفسی ضعیف است. در سال ۲۰۱۴، پژوهشگران دریافتند افرادی که نشانه‌های بیشتری از عدم تحمل گرما را نشان می‌دادند، ازنظر آمادگی جسمانی وضعیت ضعیف‌تری داشتند.
لی می‌گوید شرایطی وجود دارند که می‌توانند موجب عدم تحمل گرما شوند. او توضیح می‌دهد، در برخی افراد عدم تحمل گرما می‌تواند ناشی از خصوصیات ژنتیکی باشد، یعنی فرد در گرمای متوسط تحمل فعالیت فیزیکی پایین‌تری دارد. دیگر موارد عدم تحمل گرما می‌تواند با دیس اتونومی در ارتباط باشد که همراه با طیف وسیعی از شرایطی که سیستم عصبی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، رخ می‌هد. این شرایط شامل موارد زیر می‌شود:
- الکلیسم
- بیماری‌های خودایمنی
- دیابت
- سندرم اهلرز دنلوس
- سندرم گیلن باره
- اچ‌آی‌وی
- کووید طولانی
- مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)
- آسیب‌های نخاعی و آسیب‌های تروماتیک مغزی
- زوال عقل
- بیماری پارکینسون
لی می‌گوید عدم تحمل گرما همچنین در افرادی که دچار اختلال عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک هستند، شایع‌تر است. این اختلالات شامل موارد زیر می‌شود:
- سندرم خستگی مزمن (CFS) یا آنسفالومیلیت میالژیک (ME)
- فیبرومیالژی
- سندرم روده تحریک‌پذیر
محمود می‌گوید دیابت نیز می‌تواند منجر به سطوح خطرناک عدم تحمل گرما شود. او توضیح می‌دهد: «افراد مبتلا به دیابت درمعرض خطر بالاتر دچار شدن به گرمازدگی قرار دارند و همچنین می‌توانند بیشتر مستعد عدم تحمل گرما باشند. عوارض دیابت می‌تواند شامل آسیب‌دیدن عروق خونی و اعصاب باشد که متعاقباً غدد عرق را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و موجب می‌شود که بدن مانند حالت عادی نتواند خود را خنک کند. متأسفانه در چنین مواردی عدم تحمل گرما قابل درمان یا پیشگیری نیست، اما افراد می‌توانند از خود محافظت کنند و از قرار گرفتن در محیط‌های گرم اجتناب کنند.»
علائم عدم تحمل گرما چیست؟
محمود می‌گوید تجربه هر فرد از عدم تحمل گرما می‌تواند متفاوت باشد اما برخی از علائم شایع‌تر هستند. او می‌گوید: «علائم عدم تحمل گرما در افراد مختلف متفاوت است، اما می‌تواند شامل احساس گرمای آزاردهنده در دمای معتدل، خستگی، تهوع، استفراغ، نوسانات خلقی و حتی عدم تعریق کافی در گرما باشد. افراد مبتلا به بیماری‌های مزمنی نظیر ام‌اس در دمای بالا ممکن است علائم شدیدتری را تجربه کنند و افرادی که دچار اختلالات سیستم غدد درون‌ریز مانند بیماری تیروئید هستند، نیز ممکن است در گرما دچار مشکل شوند، زیرا بدن نمی‌تواند خود را تنظیم کند.»
به‌گفته‌ی لی، شایع‌ترین علائم عدم تحمل گرما عبارت‌اند از:
- احساس گرما و نارحتی زمانی که دما اندکی افزایش پیدا می‌کند
- احساس سبکی سر یا گیجی
- سردرد
- احساس ضعف و خستگی
- گرفتگی عضلات
- تهوع و گاهی استفراغ
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن بیش‌ازحد
- ناتوانی در عرق کردن
آیا عدم تحمل گرما درمان می‌شود؟
عدم تحمل گرما چیزی نیست که بتوان آن را با دارو درمان کرد، اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر گرمازدگی انجام دهید:
- دوش آب سرد بگیرید
- روی گردن و مچ دستان خود پارچه سرد یا کیسه یخ قرار دهید
- هنگام خواب از پنکه یا تهویه مطبوع استفاده کنید
- برای ایجاد سایه پرده‌ها را بکشید
- برای مدت طولانی زیر نور خورشید قرار نگیرید
- آب فراوان بنوشید؛ آب سرد شما را خنک و هیدراته نگه می‌دارد
- از ملحفه‌های تنفس‌پذیر استفاده کنید
لی می‌افزاید: «اولین قدم در درمان عدم تحمل گرما این است که تشخیص دهید درمعرض خطر قرار دارید. اگر دچار هر یک از شرایط زمینه‌ای مذکور هستید، عدم تحمل گرما ممکن است برای شما مشکل‌ساز باشد. برای پیشگیری از گرمازدگی باید از قبل برنامه‌ریزی کنید تا اقدامات لازم را برای اجتناب از آن انجام دهید. درمان مشکلات پزشکی زمینه‌ای که در ایجاد عدم تحمل گرما نقش دارند، نیز مهم است.»
