مرکز پژوهش‌های مجلس: حاکمیت تعامل میان کاربران و پلتفرم‌ها را تنظیم کند
به گزارش دیتاسنتر من، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به صورت مفصل به تنظیم‌گری سکوهای دیجیتال و فرصت‌ها و چالش‌ها و ضرورت‌ها پرداخته است.
مرکز پژوهش‌ها در این گزارش معتقد است ظهور سکوهای دیجیتال یکی از مهم‌ترین تحولات اقتصادی و اجتماعی عصر کنونی است که می‌توان آن را یک انقلاب نامید. مدل سکویی مبنا و عامل موفقیت بسیاری از شرکتهای بزرگ مانند گوگل، آمازون، مایکروسافت، اوبر، ایربی‌ان‌بی و ای‌بی است که به‌سرعت در حال رشد هستند.
براساس این گزارش با وجود مطالعات گسترده‌ای که در مورد تنظیم‌گری اینترنت و فضای مجازی صورت گرفته است؛ اما بحث تنظیم‌گری سکوها (پلتفرم) مفهومی نسبتاً جدید محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر مورد توجه سیاستگذاران و محققان این عرصه قرار گرفته است.
در این زمینه در گزارش مرکز پژوهش‌ها آمده که:
بسیاری از کشورها با رشد و افزایش قدرت این سکوها درمورد نظارت و تنظیم‌گری با چالش‌هایی روبهرو شدند. به‌خصوص درمورد سکوهایی که در مرزهای قانونی و حقوقی عمل می‌کنند. مثلاً چالش قانون مالکیت معنوی در سکوهایی مانند آپارات، گوگل، قانون کار در سکوهای اسنپ و تپسی و مسئله حریم خصوصی در سکوهای پیام‌رسان نظیر فیسبوک.
آنطور که در این گزارش آمده، بسیاری از کشورها برای سکوها قواعد و قوانین جداگانه‌ای تعیین کردند، مانند اتحادیه اروپا که قانون مربوط به مسئولیت سکوهای دیجیتال را در دستور کار خود قرار داد.
البته نتیجه بررسی‌های صورت گرفته در این پژوهش نشان می‌دهد که با ۲ دسته استدلال، تنظیم‌گری خاص برای سکوها ضرورت دارد:
- دسته اول رشد فزاینده سکوها و اثرگذاری روزافزون آن بر زندگی مردم بسیار است و نمی‌توان نسبت به اثرگذاری آن بی‌تفاوت بود.
- دسته دوم چالش‌ها و مخاطراتی است که در صورت عدم توجه به این پدیده و رهاسازی آن، می‌تواند مشکلات عدیده‌ای را برای جامعه و افراد به وجود آورد و حقوق افراد نادیده گرفته شود.
چالش‌های ظهور پلتفرم‌های دیجیتال
از منظر مرکز پژوهش‌های مجلس سکوهای دیجیتال مزیت‌هایی از جمله افزایش بهره‌وری، استفاده از زنجیره ارزش، انعطاف‌پذیری بازار کار، ایجاد مزیت‌های مختلف برای نیروهای کار، ایجاد بستر مناسب برای ارتقای کسب‌وکارهای تخصصی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید را دارند.
در این گزارش تأکید شده که حاکمیت دربرابر این سکوها با چالش‌هایی روبهرو است که شامل موارد زیر می‌شود:
- مدیریت میزان دسترسی سکوها به داده‌ها
- مدیریت نیروی کار
- نحوه فعالیت سکوهای واسطه‌گری
- اعمال سیاست‌های محتوایی براساس معیارهای بومی در سکوها
همچنین مرکز پژوهش‌ها در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده است که: « به‌دلیل فقدان ستاندارد‌های شغلی‌ای که در سکوها ایجاد می‌شود و عدم امکان سازماندهی و تشکیل اتحادیه‌های کارگری، نیروی کار در سکوها قدرت چانه‌زنی و دفاع از حقوق خود را از دست داده و امکان نظارت و کنترل بر روابط کاری میان نیروی کار و کارفرما از بین می‌رود.»
در ادامه این گزارش به چالش دیگری اشاره شده که آن هم انحصار است. در این زمینه مرکز پژوهش‌ها معتقد است این انحصار سبب می‌شود شرکتهای کوچک در شرکتهای بزرگ فناوری ادغام شوند.
دسترسی بی‌ضابطه به داده‌های کاربران توسط ارائه‌کنندگان سکوها به گونه‌ای که در بهترین حالت شامل کلیه داده‌های مرتبط با تعاملات کاربر در سکو شده و استفاده بی‌‌مورد از آن می‌تواند منجر به نقض حریم خصوصی کاربر شود، از دیگر چالش‌های سکوها است.
مرکز پژوهش‌ها در بررسی‌های خود معتقد است:
ایجاد نظام قانون و مقررات‌گذاری برای سکوهای دیجیتال در ایران باید ذیل استراتژی توسعه صنعتی و نظام حقوقی کشور باشد، زیرا عدم تنظیم‌گری هزینه‌های بسیاری را بر جامعه و حاکمیت تحمیل خواهد کرد.
همچنین به اعتقاد این مرکز با معرفی و رونق سکوها، سیاستگذاران با انواع جدیدی از مشاغل و مدل‌های جدید کسب‌وکارها مواجه شدهاند که کاملاً متفاوت از اشکال سنتی آن هستند. پس هرچند سکوها جزو مهم‌ترین راهبردها و پیشگام تحول دیجیتال در بازار واحد محسوب می‌شوند، بااین‌حال پتانسیل نوآورانه آن‌ها چالش‌های جدیدی برای قانونگذاران و جامعه به وجود آورده است.
براساس بررسی مرکز پژوهش‌ها، بسیاری از کارشناسان معتقد هستند قوانین و چارچوب‌های موجود، برای پاسخگویی به چالش‌های دیجیتالی شدن از جمله چالش‌های سکوها مجهز نیستند و توانایی و آمادگی مدیریت آن را ندارند.
البته درمورد قانونگذاری سکوهای دیجیتال مخالفان و موافقانی وجود دارد که مرکز پژوهش‌ها در این بار می‌گوید: «در مورد مدیریت و تنظیم‌گری سکوها اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. کسانی که از وضع قوانین جدید دفاع می‌کنند، معتقدند که لازم است تا نسبت به مسئله ایمنی و حفاظت از حقوق و سایر منابع مصرف‌کنندگان اطمینان خاطر حاصل شود. درمقابل مخالفان مدعی‌اند که هزینه نقص‌ها و شکست‌های نظارتی، بیشتر از شکست‌های بازار است.»
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود به راه‌حلی برای گذر از این چالش‌ها و مشکلات در حوزه تنظیم‌گری و مدیریت سکوهای دیجیتال در کشور اشاره‌ای نکرده است.
