طول عمر زنبور عسل ممکن است درمقایسه‌با پنجاه سال گذشته نصف شده باشد

براساس پژوهشی جدید، طول عمر زنبور عسل بالغ در پنجاه سال گذشته، ۵۰ درصد کاهش یافته است. فهرست سرخ اروپایی زنبورها نشان می‌دهد تقریباً از هر ده گونه زنبور وحشی، یک گونه درمعرض خطر انقراض قرار دارد. فرض کنید سرنوشت انسان چه می‌شود اگر عمر او به نصف کاهش پیدا کند؟ برای مثال میانگین سنی زنان بریتانیایی از ۸۲ سال به ۴۱ سال برسد.

آینده‌ی ما با زنبورها گره خورده است. بدون زنبورها و دیگر گرده‌افشان‌ها، نمی‌توانیم بخش زیادی از محصولات کشاورزی موردنیاز خود را پرورش دهیم. این پژوهش میزان زیاد مرگ‌و‌میر کلونی‌های زنبوری سراسر جهان را در چند دهه‌ی گذشته توضیح می‌دهد. مرگ زنبورها به‌ویژه در زمستان ۲۰۰۶-۲۰۰۷ در ایالات متحده شدت گرفت و برخی زنبوردارهای تجاری ۹۰ درصد از کلونی‌های خود را از دست دادند.

نرخ باورنکردنی مرگ‌ومیر کلونی‌های زنبوری در کانادا، استرالیا، بلژیک، فرانسه، هلند، یونان، ایتالیا، پرتغال، اسپانیا، سوئیس، آلمان، فنلاند و لهستان گزارش شد. در زمستان سرد ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، نزدیک به ۲۹ درصد از کلونی‌های زنبور عسل بریتانیا از بین رفتند.

بدون زنبورها نمی‌توانیم ادامه دهیم

داده‌های ۵۰ ساله

آنتونی نیرمن و دنیس وان انگلسدورپ، مؤلفان پژوهش از دانشگاه مریلند، با استفاده از مدل‌سازی‌های ریاضی نشان دادند کاهش طول عمر زنبورها می‌تواند به مرگ جمعی کلونی‌ها بینجامد. براساس این پژوهش، از سال ۱۹۶۹ طول عمر زنبورهای عسل در ایالات متحده از میانه‌ی ۳۴ به ۱۸ روز کاهش یافته است. مؤلفان زنبورهای کارگری را بررسی کردند که از کندوها برداشته و در قفس نگه‌داری می‌شدند.

به‌باور مؤلفان پژوهش، زنبورهای عسل مدرن دچار شیوع بسیار زیاد بیماری‌هایی مثل ویروس بال ناقص هستند. این ویروس که ۴۰ سال پیش کشف شد، از آن زمان به‌دلیل گسترش جهانی ناقلی به نام کنه‌ی واروآ بیشتر شیوع پیدا کرد. همچنین، زنبورهای مدرن ممکن است به‌دلیل نسل جدید آفت‌کش‌ها ضعیف شده باشند که پنجاه سال پیش موجود نبودند.

اغلب اوقات، گرده‌ای که زنبورها برای تغذیه‌ی نوزاد خود به‌کار می‌برند، آلوده به آفت‌کش‌ها است. اوضاع به‌خصوص زمانی بدتر می‌شود که زنبورها درمعرض دزهای اندکی از گروه بسیار سمی آفت‌کش‌ها به نام نئونیکوتینوئید قرار بگیرند که مقاومت را دربرابر بیماری کاهش می‌دهند.

مؤلفان دلیل دیگر کاهش طول عمر زنبورها را تغییرات ژنی آن‌ها می‌دانند. طول عمر زنبور عسل با ژن‌های آن پیوند خورده است. انتخاب مصنوعی یا طبیعی می‌تواند تأییدی بر عمر کوتاه زنبورها باشد. دانشمندان این اتفاق را در گونه‌های دیگر هم گزارش کرده‌اند.

برای مثال، ماهی کاد امروزه زودتر به بلوغ می‌رسد و ازنظر اندازه کوچک‌تر شده است؛ زیرا ماهی‌گیری بی‌رویه باعث شده است تا این نوع ماهی فرصت کافی برای رشد را نداشته باشد. شاید عوامل استرس‌زای دنیای مدرن مثل آفت‌کش‌ها و بیماری عامل عمر کوتاه‌ زنبورهای عسل باشند. بنابراین، آن‌ها با چرخه‌ی حیات سریع مرگ و زندگی به تکامل می‌رسند.

مشکل همگانی

زنبورها با فشار زیادی برای بقای خود روبه‌رو هستند. براساس پژوهش مجزایی از دانشگاه بریستول که نوامبر ۲۰۲۲ منتشر شد، کودهای شیمیایی می‌توانند میدان الکتریکی گیاهان را تغییر دهند که همین مسئله بر حس بویایی زنبورها تأثیر می‌گذارد. این کودها باعث بی‌میلی زنبورها به گل‌ها می‌شوند. همچنین، زیستگاه زنبورها در حال ناپدیدشدن هستند. از دهه‌ی ۱۹۳۰، نزدیک به ۹۷ درصد از گلزارهای وحشی بریتانیا به‌دلیل کشاورزی بی‌رویه از بین رفتند.

پژوهش جدید با وجود جذابیت، بیشتر پرسش‌هایی را به‌وجود آورده است تا پاسخ. این داده‌ها مبتنی‌بر گروهی از زنبورهای کارگر هستند که در قفس‌ها نگه‌داری می‌شوند. این روش برای بررسی عوامل استرس‌زای زنبورها (مثل آفت‌کش‌ها) به‌کار می‌روند. در این نوع آزمایش‌ها، پژوهشگران هم‌زمان گروهی کنترلی را در شرایط مشابه نگه‌داری می‌کنند. نیرمن و وان انگلسدورپ هم از داده‌های تاریخی گروه‌های کنترلی بسیاری از پژوهش‌های سراسر ایالات متحده از ۱۹۶۹ استفاده کردند. البته به‌عقیده‌ی مؤلفان، این روش یکی از ضعف‌های پژوهش آن‌ها است.

آنان تضمین نمی‌کنند که شرایط آزمایشگاهی از سال ۱۹۶۹ یکسان بوده‌ است. شاید پژوهش‌های قدیمی‌تر از قفس‌های چوبی استفاده کرده‌اند؛ درحالی‌که پژوهش‌های مدرن قفس‌های پلاستیکی را به‌کار می‌برند. اندازه‌ی قفس هم ممکن است کوچک‌تر یا بزرگ‌تر باشد. جریان هوا در محفظه‌های مدرن امروزی ممکن است سریع‌‌تر یا آهسته‌تر از گذشته باشد. چنین جزئیاتی به‌ندرت ذکر می‌شوند. هر تغییر در ۵۰ سال گذشته، می‌تواند دلیل کاهش طول عمر را توضیح دهد.

افشای یافته‌های پژوهشی برای دانشمندان کار آسانی نیست؛ اما اگر داده‌های تاریخی مربوط به طول عمر زنبورهای وحشی را از دهه‌های گذشته پیدا کنیم، می‌توانیم این داده‌ها را با اندازه‌گیری‌های کنونی مقایسه کنیم. بدین‌ترتیب، این احتمال که نتایج پژوهش تحت‌تأثیر شرایط آزمایشگاهی هستند، حذف می‌شود. کاهش طول عمر زنبور به‌معنی کاهش گرده‌افشانی است.

زنبورها و دیگر حشرات گرده‌افشان برای برداشت باکیفیت ۷۵ درصد از محصولات کشاورزی ضروری هستند. این حشرات نزدیک به ۸۰ درصد از گیاهان وحشی را گرده‌افشانی می‌کنند. تمام گونه‌های زنبور با مشکلات مشابهی روبه‌رو هستند؛ اما نمی‌دانیم طول عمر دیگر گونه‌ها چه تغییری کرده است. درهرصورت پی‌بردن به علت کاهش طول عمر زنبورها اهمیت زیادی دارد.