گزارش سالانه‌ی دانش‌بنیان‌ها، رشد پایدار شرکت‌ها و سهم پایین زنان در مدیریت
گزارش سالانه زیست بوم دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۰ رونمایی شد و در آن وضعیت مالی و اعتباری دانش‌بنیان‌ها، سهم حوزه‌های مختلف و میزان رشد و توسعه‌ی آن‌ها بررسی شده است.
براساس آمارهای این گزارش که سایت تسنیم فایل آن را منتشر کرده، به‌ویژه از سال ۱۳۹۳ شرکت‌های دانش‌بنیان به صورت پایدار و ثابتی رشد کردهاند که تغییرات در آیین‌نامه تشخیص صلاحیت دانش‌بنیانی، افزایش مرکز رشد شتاب‌دهی، کارخانه‌های نوآوری و پارک‌های علم و فناوری با افزایش زیرساخت‌های دانش‌بنیان بر این رشد پایدار و ثابت اثرگذار بودند. همچنین اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان سهم قابل توجهی در تأسیس کسب‌وکارهای فناوری در کشور داشت. تا انتهای سال ۱۴۰۰ شش هزار و ۶۳۲ شرکت دانش‌بنیان در دستگاه‌های فناوری مشخص شدند که بیشترین آن‌ها در حوزه‌ی نرم‌افزار و فناوری اطلاعات در حال فعالیت بودند.
اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان باعث شد بیش از نیمی از این شرکت‌ها از سال ۹۲ به این سو تأسیس شوند اما روند تأسیس این شرکت‌ها از سال ۹۶ تا به حال نزولی بود که به وضعیت حاکم بر اقتصاد و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها مرتبط است. شرکت‌هایی که پس از سال ۱۳۹۲ تأسیس شده‌اند بخش کوچکی از اقتصاد دانش‌بنیان را تشکیل می‌دهند. بیشترین درصد تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان به سال ۱۳۹۵ مربوط است و در سال ۱۴۰۰ کمتر از یک درصد و به میزان ۰.۳۴ درصد از این شرکت‌ها تأسیس شدند که کمترین میزان تا به حال است.
براساس این گزارش بیشتر دانش‌بنیان‌ها شرکت‌های کوچک و متوسط هستند. بیش از ۸۰ درصد شرکت‌های دانش‌بنیان در دسته‌بندی تعداد کارکنان جزو شرکت‌های کوچک و متوسط محسوب می‌شوند و ۷۰ درصد کارکنان در ۶ درصد شرکت‌ها شاغل هستند.
سهم زنان در اقتصاد دانش‌بنیان
این گزارش سهم زنان را در اعضای هیئت مدیره‌ی دانش‌بنیان‌ها ۲۲ درصد و سهم آن‌ها را در سمت مدیرعامل ۱۲ درصد اعلام کرده است. از میان ۷۰۶ مدیرعامل زن، ۳۲۱ نفر آن‌ها در شرکت‌های استان تهران فعال‌اند، همان‌طور که بیشتر این شرکت‌ها هم در تهران فعالیت می‌کنند. پس از تهران، با فاصله، شرکت‌های استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، فارس، البرز و آذربایجان شرقی بیشترین مدیرعاملان زن را دارند. در استان کهکیلویه و بویراحمد هم فقط یک شرکت مدیر عامل زن دارد.
چهار هزار و ۱۰۶ نفر از سهام‌داران حقیقی شرکت‌های دانش‌بنیان را زنان تشکیل می‌دهند که حدود ۱۷ درصد از سهام شرکت را دراختیار دارند.
سهم زنان در مدیریت شرکت‌های دارو و فرآورده‌های تشخیص و درمان با ۲۴ درصد بیشتر از سایر دسته‌های دانش‌بنیان‌هاست و در برق و الکترونیک و ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته با هشت درصد کمترین سهم را بین اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل دارند. زنان در ۱۰ درصد شرکت‌های حوزه نرم‌افزار و فناوری اطلاعات، مدیرعامل و عضو هیئت مدیره هستند.
درآمدها و وام‌ها
بخش زیادی از تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان ازطریق دریافت وام انجام می‌شود. بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که دارایی‌های ثابت این شرکت‌ها تقریباً معادل حقوق صاحبان سهام و دارایی جاری آن‌ها معادل مجموع بدهی آن‌ها است. این گزارش تحلیل می‌کند که بخش زیادی از این شرکت‌ها به دلیل ایرادات ساختار مالی‌شان امکان دریافت تسهیلات از نهادهای مالی را ندارند، همچنین عمده آن‌ها نوپا هستند و هنوز با استانداردهای مالی و حسابداری آشنا نیستند.
درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان ۱۹۸ هزار میلیارد تومان در سال ۹۹ بوده که ۱۱۸ هزار میلیارد تومان آن حاصل از محصولات غیر دانش بنیان‌ها بوده است. سهم فروش محصولات دانش بنیان از اقتصاد کشور حدود ۰.۶۷ درصد تخمین زده می‌شود و بیشترین درصد از کل درآمد شرکت‌های دانش بنیان مربوط به استان‌های تهران، البرز، اصفهان، قزوین و زنجان است. استان قزوین که یک درصد از شرکت‌های دانش بنیان را در خود جای داده، شرکت‌هایی با درآمد بالا دارد که باعث افزایش سرانه درآمدی در این استان شده است.
کمتر از نیمی از این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۰ برای دریافت وام به بانک، صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری مراجعه کردهاند، درحالی‌که بخش قابل توجهی از این شرکت‌ها و کسب و کارهای کوچک و متوسط، چالش اصلی تولید را نبود نقدینگی می‌دانند. تا انتهای سال ۱۴۰۰، شرکت‌های دانش‌بنیان حدود ۸۷ هزار میلیارد تومان در سیستم بانکی وام فعال داشتند که ۲.۱ درصد کل وام‌های فعال بانک‌های کشور بود. ۷۴ درصد آن‌ها هیچ‌گونه وام فعالی در سیستم بانکی ندارند و میانگین میزان بدهی وام‌های فعال شرکت‌هایی که وام داشتند، ۴۱ میلیارد تومان بود. ۲.۵ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان، ۸۰ درصد کل وام‌ها را گرفته‌اند. بیشتر شرکت‌های این زیست‌بوم کمتر از ده میلیارد تومان وام فعال بانکی دارند. یک هزار و ۶۷۸ شرکت حداقل یک وام فعال دارند و ۴ هزار و ۸۸۵ شرکت هیچ‌گونه وامی ندارند.
گزارش سالانه‌ی زیست‌بوم دانش‌بنیان‌ها در پاییز امسال تهیه و به‌تازگی رونمایی شده است و در ۷۰ صفحه تصویری از سهم این شرکت‌ها، وضعیت اقتصادی و فعالیت‌هایشان ارائه می‌دهد.
