برای اولین‌بار در جهان، انسان‌ها خون تولیدشده در آزمایشگاه را دریافت کردند

پژوهشگران دانشگاه کمبریج کارآزمایی‌ای بالینی را برای انتقال سلول‌های قرمز خون تولیدشده در آزمایشگاه به انسان شروع کرده‌اند. سلول‌های قرمز خون استفاده‌شده در کارآزمایی از سلول‌های بنیادی افراد اهداکننده تولید شد. سلول‌های تولیدشده در آزمایشگاه در کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل‌شده به داوطلبان انتقال داده شد. نام این کارآزمایی RESTORE است.

این اولین‌بار در جهان است که سلول‌های قرمز خون تولیدشده در آزمایشگاه به‌عنوان بخشی از کارآزمایی انتقال خون به فرد دیگری منتقل می‌شود. اگر مشخص شود سلول‌های تولیدشده بی‌خطر و کارآمد هستند، این رویه روزی می‌تواند درمان افراد مبتلا به اختلالات خونی نظیر بیماری سلول‌های داسی‌شکل و گروه‌های خونی کمیاب را متحول کند. پیدا‌کردن خون اهدایی سازگار برای برخی از افراد مبتلا به این اختلالات دشوار است. پروفسور سدریک گوارت، استاد دانشگاه کمبریج گفت:

امیدواریم سلول‌های قرمز رشدیافته در آزمایشگاه بتوانند بیشتر از سلول‌هایی که از افراد اهداکننده‌ی خون گرفته می‌شود، دوام بیاورند. اگر کارآزمایی ما که اولین کارآزمایی از این نوع در جهان است، موفقیت‌آمیز باشد، بدین‌معنی است بیمارانی که به‌طور‌منظم به دریافت خون نیاز دارند، در آینده به انتقال خون کمتری نیاز خواهند داشت و این امر تأثیر درخورتوجهی بر مراقبت از آن‌ها خواهد گذاشت.

پروفسور اشلی توی، استاد زیست‌شناسی سلولی در دانشگاه بریستول گفت:

این کارآزمایی چالش‌برانگیز و هیجان‌انگیز گام بزرگی برای تولید خون از سلول‌های بنیادی است. این اولین‌باری است که خون رشدیافته در آزمایشگاه از اهداکننده‌ی دیگر (آلوژنیک) به فردی انتقال داده می‌شود و ما هیجان‌زده‌ایم که ببینیم در پایان کارآزمایی، سلول‌ها چقدر موفق عمل می‌کنند.

کارآزمایی پژوهشگران بریتانیایی طول عمر سلول‌های رشدیافته در آزمایشگاه را با انتقال سلول‌های قرمز استاندارد از همان اهداکننده مقایسه خواهد کرد. سلول‌های رشدیافته در آزمایشگاه همه تازه هستند؛ بنابراین، پژوهشگران انتظار دارند که بهتر از انتقال مشابهی از سلول‌های خون اهدایی استانداردی عمل کند که حاوی سلول‌هایی با سنین متفاوت است.

علاوه‌بر‌این، اگر سلول‌های آزمایشگاهی مدت بیشتری در بدن بمانند، بیمارانی که به‌طور‌منظم به خون نیاز دارند، ممکن است به دفعات کمتری به انتقال خون نیاز داشته باشند. این امر باعث کاهش اضافه‌بار آهن ناشی از انتقال مکرر خون می‌شود. اضافه‌بار آهن ممکن است به عوارض جدی منجر شود.

کارآزمایی جدید اولین گام برای دردسترس قراردادن سلول‌های قرمز خون رشدیافته در آزمایشگاه به‌عنوان محصول بالینی آینده است.

در آینده‌ی نزدیک، سلول‌های تولیدشده در آزمایشگاه را می‌توان برای تعداد اندکی بیماران با نیازهای پیچیده انتقال خون به‌کار برد؛ ولی همچنان به اهدای خون عادی اهداکنندگان نیاز خواهد بود.

دکتر ربکا کاردیگان، مدرس دانشگاه کمبریج گفت:

واقعاً عالی است که می‌توانیم سلول قرمز کافی با‌کیفیت را تولید کنیم تا بتوانیم این کارآزمایی را آغاز کنیم. مشتاقانه منتظر دیدن نتایج هستیم و می‌خواهیم ببینیم که آیا سلول‌های رشدیافته در آزمایشگاه از سلول‌های قرمز خون استاندارد بهتر عمل می‌کنند یا خیر.

تاکنون، دو نفر سلول‌های قرمز رشدیافته در آزمایشگاه را دریافت کرده‌اند. آن‌ها به‌دقت تحت‌نظر بوده‌اند و عوارض جانبی نامطلوبی گزارش نشده است. آن‌ها قوی و سالم هستند. هویت شرکت‌کنندگان دریافت‌کننده این سلول‌های خونی فاش نشده است تا کارآزمایی به‌صورت کور بماند.

مقدار سلول‌های رشدیافته در آزمایشگاه که به فرد دریافت‌کننده منتقل می‌شود، متفاوت است؛ اما به‌طور‌کلی حدود ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر، یعنی تقریباً یک تا دو قاشق چای‌خوری است. اهداکنندگان از پایگاه اهداکنندگان خون واحد خون و پیوند سرویس ملی سلامت انگلیس (NHSBT) انتخاب شدند. آنان برای کارآزمایی خون اهدا کردند و سلول‌های بنیادی از خونشان جدا شد. سپس، این سلول‌ها در آزمایشگاه برای تولید سلول‌های قرمز خون رشد داده شدند. دریافت‌کنندگان خون از اعضای سالم جامعه‌ی NIHR BioResource بودند.

حداقل ۱۰ شرکت‌کننده دو بار و با فاصله‌ی حداقل چهار ماه خون دریافت می‌کنند: یک نوبت از سلول‌های قرمز اهدایی استاندارد و نوبت دیگر از سلول‌های قرمز آزمایشگاهی. هدف این است که مشخص شود آیا سلول‌های قرمز جوان تولیدشده در آزمایشگاه بیشتر از سلول‌های تولیدشده در بدن انسان دوام می‌آورند یا خیر.

قبل از استفاده بالینی از این سلول‌ها، باید کارآزمایی‌های بیشتری انجام شود؛ اما پژوهش جدید گام مهمی درجهت استفاده از سلول‌های قرمز تولیدشده در آزمایشگاه برای بهبود درمان افرادی است که گروه‌های خونی نادر یا نیازهای انتقال خون پیچیده‌ای دارند. جان جیمز، مدیراجرایی انجمن بیماری سلول‌های داسی‌شکل بریتانیا گفت:

این پژوهش برای آن دسته از بیماران مبتلا به بیماری سلول داسی‌شکل امیدبخش است که دربرابر بیشتر گروه‌های خونی اهداکننده آنتی‌بادی تولید می‌کنند. باید به‌خاطر داشته باشیم که نیاز به اهدای خون عادی برای تأمین بخش اعظم خون موردنیاز بیماران همچنان باقی است.

دکتر فرخ‌شاه، مدیر پزشکی انتقال خون واحد خون و پیوند سرویس سلامت ملی بریتانیا، نیز گفت:

بیمارانی که نیاز منظم یا متناوب به انتقال خون دارند، ممکن است دربرابر گروه‌های خونی فرعی آنتی‌بادی تولید کنند و این امر پیدا‌کردن خون اهدایی را که بتواند بدون خطر بروز واکنش‌های مرگ‌بار به بیمار انتقال داده شود، دشوارتر می‌کند. پژوهش جدید زمینه‌ساز ساخت سلول‌های قرمز خونی است که بتواند به‌طورایمن برای افراد مبتلا به اختلالاتی مانند سلول داسی‌شکل استفاده شود. نیاز به اهدای خون عادی برای تأمین خون مورد‌نیاز بیماران همچنان وجود خواهد داشت؛ اما قابلیت مثبت این پژوهش برای بیماران دچار مشکل ازنظر انتقال خون چشمگیر است.