نگاهی به مسیر توسعه سیستم‌عامل فایرفاکس، پایان این پروژه و تبدیل آن به KaiOS

جنگ مرورگرهای وب در دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی تا ۲۰۰۰، شاهد یک گزینه‌ی غالب یعنی اینترنت اکسپلورر مایکروسافت علیه فایرفاکس بود؛ مرورگر منبع‌بازی که با جداشدن از نت‌اسکیپت، با نام جدیدی به فعالیت خود ادامه داد.

با ورود به سال ۲۰۰۰، شاهد آغاز جنگ نرم‌افزاری جدیدی بودیم و مایکروسافت بار دیگر با ویندوز موبایل وارد بازار شد، اما این سیستم‌عامل دربرابر بازاری که با سیمبین نوکیا رهبری می‌شد، به موفقیت زیادی دست پیدا نکرد؛ البته سیمبین نیز نتوانست تخت پادشاهی خود را حفظ کند زیرا از سال ۲۰۰۷ به‌بعد شاهد ورود دو بازیگر اصلی یعنی اندروید گوگل و iOS اپل بودیم.

بااین‌حال، داستان امروز درمورد سیستم‌عامل فایرفاکس است. وظیفه‌ی توسعه‌ی این پروژه برعهده‌ی بنیاد موزیلا بود؛‌ همان انجمنی که از اواخر دهه‌ی ۹۰ روی مرورگر فایرفاکس کار کرد. موزیلا می‌خواست اصول باز بودن، امنیت و حریم‌خصوصی مرورگر محبوب خود را به بازار گوشی‌های هوشمند بیاورد و برخی از سازندگان گوشی‌های هوشمند از جایگزین جدید اندروید استقبال کردند.

^{(گوشی هوشمند Geeksphone Peak)}

اولین‌گوشی‌های مجهز به سیستم‌عامل فایرفاکس موسوم به Geeksphone Keon و Peak درسال ۲۰۱۳ روانه‌ی بازار شدند. این دستگاه‌ها با قیمت مقرون‌به‌صرفه (به‌ترتیب ۹۱ یورو و ۱۴۱ یورو) برای توسعه‌دهندگان طراحی شدند زیرا نسخه‌ای از FirefoxOS را اجرا می‌کردند که هنوز کامل نشده بود. این دو محصول همچنین به‌ترتیب به تراشه‌ی S1 و S4 مجهز شده بودند و درکنار آن از ۵۱۲ مگابایت رم و ۴ گیگابایت حافظه‌ی ذخیره‌سازی بهره می‌بردند.

برخی از سازندگان مطرح گوشی‌ در سال ۲۰۱۳، محصولاتی با سیستم‌عامل فایرفاکس عرضه کردند که ازجمله می‌توان به آلکاتل وان تاچ‌فایر (ساخت TCL) و ZTE Open اشاره کرد. این دو دستگاه مثل Keon به تراشه‌ی S1 مجهز شده بودند و رم آن‌ها نیز ۲۵۶ مگابایت بود. نمایشگر این دو گوشی ۳٫۵ اینچی بود و وضوح ۳۲۰ در ۴۸۰ پیکسل را ارائه می‌داد که اگرچه با درنظر گرفتن استاندردهای امروز، بسیار رده‌پایین به‌نظر می‌رسند اما برای رقابت با اولین نسل آیفون ۲۰۰۷ به‌اندازه‌ی کافی خوب بودند.

LG Fireweb نیز با نمایشگر ۴ اینچی و وضوح ۳۲۰ در ۴۸۰ پیکسل، ۵۱۲ مگابایت رم و سیستم‌عامل پیش‌فرض فایرفاکس عرضه شد اما همچنان یک محصول رده‌پایین به‌حساب می‌آمد. البته هدف از انتشار سیستم‌عامل فایرفاکس این بود که برای همه دردسترس باشد و شاید همین‌عامل باعث شد شرکت‌های سازنده‌ی گوشی‌های هوشمند تمایلی به استفاده از پلتفرم مذکور در گوشی‌های رده‌بالا نداشته باشند. ازطرف دیگر بیشتر شرکت‌ها در آن زمان مشغول ساخت دستگاه‌های اندرویدی بودند و حضور ویندوز فون نیز باعث شده بود وقت اضافه برای پروژه‌ی دیگر نداشته باشند.

^{(از راست به چپ به‌ترتیب ال‌جی Fireweb، زد‌تی‌ای Open و آلکاتل وان تاچ‌فایر)}

قبل‌از این‌که ادامه دهیم، بهتر است کمی درمورد سیستم‌عامل فایرفاکس صحبت کنیم. همان‌طور که از نام این پروژه پیدا است، از فایرفاکس به‌عنوان مرورگر وب خود استفاده می‌کند. البته این پلتفرم چیزی فراتر از یک مرورگر بود. اندروید و iOS جعبه‌ابزار رابط‌کاربری مخصوص به‌خود را دارند که از آن‌ها برای ساخت برنامه‌ها استفاده می‌شود. همین موضوع باعث شد توسعه‌دهندگان برای ساخت اپلیکیشن‌های مبتنی‌بر این سیستم‌عامل‌ها، نیاز به یادگیری روش کارکرد ابزارهای جدید داشته باشند.

هدف موزیلا، باز بودن و دسترس بودن FirefoxOS بود و بنابراین تصمیم گرفت که برنامه‌های این پلتفرم دقیقاً کارکردی مشابه برنامه‌های تحت‌وب داشته باشند. شایان‌ذکر است اپلیکیشن‌های تحت وب با زبان‌هایی مثل CSS، HTML و جاوا اسکریپت توسعه داده شده‌اند. تنها چیزی که برای شروع کار با این زبان‌های برنامه‌نویسی نیاز دارید، کامپیوتری است که می‌تواند ویرایشگر متنی ساده و مرورگر وب را اجرا کند و بدین‌ترتیب هر رایانه‌ای که در دو دهه‌ی گذشته به بازار عرضه شده است این پیش‌نیازها را دارد.

سیستم‌عامل فایرفاکس مثل اندروید از هسته‌ی لینوکس استفاده می‌کرد. درواقع، موزیلا با استفاده از کدهایی که برای گوشی‌های اندرویدی توسعه داده شده‌بود، به مسیر ساخت پلتفرم موبایلی خود ادامه داد که شامل مواردی مثل لایه‌ی انتزاعی سخت‌افزار اندروید (HAL) می‌شود؛ بخشی که تفاوت‌های میان پلتفرم‌های مختلف را برطرف می‌کرد. بیشتر گوشی‌هایی که سیستم‌عامل فایرفاکس را اجرا می‌کردند از تراشه‌های اسنپدراگون بهره می‌بردند. البته برخی دیگر مثل Geeksphone به تراشه‌ی اینتل Atom Z مجهز شده بودند.

آلکاتل و ZTE نیز با دستگاه‌هایی مثل Fire S و Open L که تقریباً در رده‌ی دستگاه‌های میان‌رده قرار داشتند، به‌عنوان شرکای سخت‌افزاری اصلی سیستم‌عامل فایرفاکس شناخته می‌شدند. هواوی نیز در سال ۲۰۱۴ گوشی هوشمندی به نام Y300II را با این سیستم‌عامل معرفی کرد.

^{(به‌ترتیب از چپ به راست آلکاتل Fire S، زدتی‌ای Open L و هواوی Y300II)}

دستگاه‌های کوچکی مثل آلکاتل پیکسی ۳ با نمایشگر ۳٫۵ اینچی و حتی برخی تبلت‌ها مثل آلکاتل فایر ۷ با نمایشگر ۷ اینچی که وضوح ۹۶۰ در ۵۴۰ را ارائه می‌داد نیز با سیستم‌عامل فایرفاکس به بازار عرضه شدند.

FirefoxOS زمانی به ژاپن رسید که ال‌جی راه دیگری را آغاز کرده بود. توکوجین یوشیکا دستگاهی به‌نام LG Fx0 را طراحی کرد که از پنل‌های بیرونی شفاف بهره می‌برد و پیشرفته‌ترین گوشی مجهز به سیستم‌عامل فایرفاکس تا آن زمان بود. این دستگاه از تراشه‌ی سریع اسنپدراگون ۴۰۰، رم ۱٫۵ گیگابایتی و حافظه‌ی ذخیره‌سازی ۱۶ گیگابایتی بهره می‌برد. از دیگر ویژگی‌های LG Fx0 می‌توان به نمایشگر ۴٫۷ اینچی IPS LCD با وضوح 720p اشاره کرد. این محصول با برچسب قیمت ۴۱۵ دلار عرضه شد که آن را به گران‌ترین دستگاه مجهز به FirefoxOS در آن زمان تبدیل کرد.

^{(گوشی ال‌جی Fx0)}

اما با رسیدن به سال ۲۰۱۵، پایان‌راه سیستم‌عامل فایرفاکس فرارسید و موزیلا مرگ این پلتفرم را به‌طور رسمی در دستامبر آن سال اعلام کرد.

پیش‌از ادامه‌ی بحث، اجازه دهید برخی از پروژه‌های عجیب‌وغریب دیگری که از سیستم‌عامل فایرفاکس استفاده می‌کردند را مرور کنیم. یکی از این پروژه‌ها در کیک‌استارترز تلاش کرد با ساخت محصولی به نام Matchstick TV، به رقیب کروم‌کست تبدیل شود. این محصول به‌دلیل مشکلات مرتبط با DRM که برای پخش جریانی بسیار مهم است، با شکست مواجه شد.

^{(پروژه‌ی Matchstick TV مبتنی‌بر سیستم‌عامل فایرفاکس)}

VIA نیز یک کامپیوتر تک‌برد شبیه رزبری‌پای بود که از سیستم‌عامل فایرفاکس استفاده می‌کرد. پاناسونیک نیز تلویزیون هوشمندی به‌نام CX700 را با این پلتفرم عرضه کرد.

مرورگر فایرفاکس ابتدا با نام Phonix شناخته می‌شد که از روی پرنده‌ی آتشین افسانه‌ای که از خاکستر برخواسته است، نام‌گذاری شده بود. این اسم بعداً به‌دلیل اختلاف برسر علامت‌های تجاری با BOIS Phoenix به Firebird تغییر کرد و درنهایت با متولد شدن دوباره‌ی مروگر، به فایرفاکس تغییرنام داد.

سیستم‌عامل فایرفاکس مانند مرورگر هم‌نام خود، دوباره از خاکستر متولد شد و پس از خروج موزیلا، انجمنی برای ادامه‌ی توسعه‌ی سیستم‌عامل B2G تشکیل شد که بعدها به KaiOS تغییر یافت.

ZTE نیز در KaiOS فعالیت درخورتوجهی دارد و همچنان به کار روی دستگاه‌های سری Open ادامه می‌دهد. KaiOS احتمالاً از گوشی‌های ساده‌ی نوکیا ازجمله 6300 4G، نوکیا 8110 4G و نوکیا ٰV Flip 2720 برای شما آشنا به‌نظر می‌رسد.

برخی از گوشی‌های محبوب آلکاتل ازجمله 3088 با سیستم‌عامل جدید KaiOS و این‌بار با نام آلکاتل Go Flip 3 و Go Flip V دوباره به بازار عرضه شدند.

جالب این‌ است که KaiOS زیرشاخه‌ای از گوشی‌های مقاوم تشکیل داده است که شامل دستگاه‌هایی مثل Nokia 800 Tough، Cat B35، Energizer E282SC و Plum Ram 9 می‌شود.

اپراتور هندی Jio نیز از KaiOS در JioPhone و JioPhone 2 استفاده کرد؛ اگرچه این شرکت بعداً تصمیم گرفت از سیستم‌عامل Pragati OS مبتنی‌بر اندروید روی دستگاه‌های خود بهره ببرد.

^{(گوشی JioPhone)}

درحال‌حاضر میلیون‌ها گوشی مبتنی‌بر KaiOS به‌بازار عرضه شده است و در فوریه‌ی ۲۰۱۸ این تعداد ۳۰ میلیون دستگاه گزارش شده بود. متأسفانه این سیستم‌عامل از ماهیت باز بودن FirefoxOS حمایت نمی‌کند و برخی از ویژگی‌های آن منبع‌باز ارائه نمی‌شوند. KaiOS هرگز از ترجیح سیستم‌عامل فایرفاکس برای دستگاه‌های ارزان‌قیمت پیشی نگرفت و تمرکز اصلی آن، ارائه‌ی سیستم‌عامل قدرتمند برای دستگاه‌هایی است که حتی برای سری اندروید وان بسیار ارزان هستند.

درحال‌حاضر می‌توان گفت KaiOS تا این مرحله، بسیار موفق‌تر از FirefoxOS عمل کرده است. سیستم‌عامل فایرفاکس تنها پلتفرم مبتنی‌بر فناوری‌های وب برای گوشی‌های هوشمند نبود. پیش‌از این سیستم‌عامل پالم نیز در بازار حضور داشت و رابط کاربری آن نسبت‌به رقبای آن زمان، بسیار پیشرفته‌تر به‌نظر می‌رسید اما عمر آن به‌عنوان یک سیستم‌عامل مخصوص گوشی‌های هوشمند، بسیار کوتاه بود. این پلتفرم پس‌از مدتی که در محصولات HP مورداستفاده قرار گرفت، اکنون به‌عنوان سیستم‌عامل تلویزیون‌های هوشمند ال‌جی شناخته می‌شود.