راهنمای رصد آسمان شب؛ آبان ۱۴۰۱
شاید تماشای آسمان شب از میان آلودگی نوری شهر‌ها را غیرممکن بدانید؛ ولی باید یادآوری کنیم که هنوز پدیده‌هایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها لذت ببرید و برای دقایقی از تنش‌های روزمره فاصله بگیرید. برای تماشای بسیاری از این رویدادها، به ابزار گران‌قیمتی نیاز ندارید و کافی است دست‌کم ۱۵ دقیقه پیش از شروع رصد به پشت‌بام یا هر فضای باز دیگری بروید تا چشم‌هایتان به شرایط تاریکی عادت کند.
حتی اگر با صورت‌های فلکی و جهت‌یابی در آسمان شب آشنا نیستید، جای نگرانی نیست؛ چراکه اپلیکیشن‌های نقشه آسمان برای گوشی‌های هوشمند با استفاده از حسگرهای موجود در این گجت‌ها، پس از تایپ نام هدف مدنظر، شما را به‌سمت آن هدایت می‌کنند. بسیاری از این اپلیکیشن‌ها به قابلیت دید در شب مجهز هستند تا با تبدیل تمام نور‌های موجود در صفحه‌نمایش به رنگ قرمز، به حفظ سازگاری چشم‌های شما با تاریکی کمک کنند.
| راهنمای نشان‌ها | |
|---|---|
| دشواری سطح ۱. رویدادهای قابل‌مشاهده با چشم غیرمسلح | |
| دشواری سطح ۲. رویدادهای قابل‌مشاهده با دوربین دوچشمی | |
| دشواری سطح ۳. رویدادهای قابل‌مشاهده با تلسکوپ کوچک (دهانه کوچک‌تر از ۱۰۰ میلی‌متر) | |
| دشواری سطح ۴. رویدادهای قابل‌مشاهده با تلسکوپ بزرگ (دهانه بزرگ‌تر از ۱۰۰ میلی‌متر) | |
| هشدار نزدیکی به خورشید: مشاهده خورشید با دوربین دوچشمی و تلسکوپ بدون فیلتر مناسب به چشمان شما آسیب دائمی می‌رساند. | |
آسمان شب در آبان ۱۴۰۱
مهم‌ترین رویداد رصدی آبان ۱۴۰۱، خورشیدگرفتگی جزئی است. این نخستین خورشیدگرفتگی قرن جدید در ایران است و این پدیده‌ی نادر تا ۵ سال آینده در کشورمان تکرار نخواهد شد؛ بنابراین نباید فرصت تماشای آن را از دست داد. در ادامه، فهرست رویدادهای رصدی این ماه را با هم مرور می‌کنیم.
سه‌شنبه ۳ آبان: ماه نو
ماه نو در ساعت ۱۴:۱۹ سه‌شنبه ۳ آبان اتفاق می‌افتد، ولی پس از غروب خورشید در این روز، مشاهده‌ی هلال ماه تقریباً در هیچ نقطه‌ای از سیاره‌ی زمین ممکن نیست.
پس از غروب چهارشنبه ۴ آبان، در صورت شرایط مناسب جوی، رصد هلال ماه در ایران با چشم غیرمسلح یا با کمک ابزار اپتیکی امکان‌پذیر است.
پنجشنبه ۵ آبان، هلال ماه از سراسر زمین دیده می‌شود.
سه‌شنبه ۳ آبان: خورشیدگرفتگی جزئی
بعد از ظهر ۱۳ آبان، ماه از مقابل خورشید عبور خواهد کرد. در این خورشیدگرفتگی، ماه تمام قرص خورشید را نمی‌پوشاند و آسمان مانند خورشیدگرفتگی کامل، تاریک نمی‌شود؛ بلکه خورشید به شکل هلال دیده می‌شود. این خورشیدگرفتگی جزئی از حدود ساعت ۱۳:۴۰ آغاز و تا ۱۶:۱۰ ادامه خواهد داشت. البته این زمان‌ها بسته به مکان جغرافیایی، تا چند دقیقه متفاوت خواهند بود. بیشترین میزان گرفت در ایران در شمال‌شرقی (پوشش حداکثر ۶۲ درصد از قرص خورشید) و کمترین آن در جنوب‌شرقی کشور (حداقل ۴۰ درصد) دیده می‌شود. در روزهای آتی، در مقاله‌ای مستقل، اطلاعات بیشتری از این خورشیدگرفتگی دراختیار شما قرار خواهیم داد.
مراحل مختلف خورشیدگرفتگی ۳ آبان. طرح زمینه برگرفته از میل کرات در شهرستان تایباد، خراسان رضوی
جمعه ۱۳ آبان: مقارنه ماه و سیاره مشتری
پس از غروب ۱۳ آبان، ماه ۵ درجه پایین‌تر از سیاره‌ی پرنور مشتری دیده می‌شود. در طول شب، این دو به یکدیگر نزدیک‌تر شده و تا ساعت ۳ بامداد روز بعد که به زیر افق می‌روند، به فاصله ۲ و نیم درجه‌ای از یکدیگر می‌رسند.
طرح زمینه برگرفته از مسجد مَلک زوزَن در شهرستان خواف، خراسان رضوی
سه‌شنبه ۱۷ آبان: ماه کامل
سه‌شنبه ۱۷ آبان: مقارنه ماه و سیاره اورانوس
ماه و سیاره‌ی اورانوس در ساعت ۱۸:۰۰، پس از غروب ۱۷ آبان به ارتفاع مناسب از افق شرقی می‌رسند. اورانوس در یک و نیم درجه‌ای سمت راست بالای ماه قرار دارد.
طرح زمینه برگرفته از آرامگاه مولانا زین‌الدین تایبادی در شهرستان تایباد، خراسان رضوی
چهارشنبه ۱۸ آبان: سیاره اورانوس در مقابله
اورانوس در این شب به وضعیت مقابله با زمین می‌رسد و این‌دو در کمترین فاصله از یکدیگر در طول سال قرار دارند. یافتن اورانوس در آسمان نیاز به نقشه‌ی راهنما و آسمان تاریک دارد؛ بنابراین در صورتی که از تلسکوپ برای رصد آن استفاده می‌کنید، بهتر است یک شب پیش از مقابله، از ماه که در نزدیکی این سیاره قرار دارد، به‌عنوان راهنما استفاده کنید.
نقشه‌ی مسیر اورانوس در روزهای نزدیک به مقابله. تمام این نقشه در فضایی به اندازه‌ی قاب سرخ‌رنگ تصویر قبلی جای می‌گیرد. حضور ماه در این نقشه، فقط مربوط به روز ۱۷ آبان است. قطر ماه کامل در آسمان، حدود ۰٫۵ درجه است.
مقاله مرتبط:
- آموزش جهت‌یابی در آسمان شب: اندازه‌گیری زاویه‌ها با استفاده از دست
جمعه ۲۰ آبان: مقارنه ماه و سیاره مریخ
در شامگاه ۲۰ آبان از ساعت ۲۰، ماه و سیاره‌ی مریخ در فاصله ۳٫۵ درجه‌ای از یکدیگر در افق شرقی دیده می‌شوند. مریخ در سمت راست ماه، به شکل ستاره‌ای درخشان و سرخ رنگ دیده می‌شود.
طرح زمینه برگرفته از کاروانسرای زِین‌آباد در شهرستان بَجِستان، خراسان رضوی
* تصویر کاور مقاله، به‌دست جواد آذربهرام طراحی شده است.
اگر به مقاله‌های راهنمای رصد آسمان شب علاقه دارید، دیدگاه خود را برای بهترشدن آن با دیتاسنتر من به اشتراک بگذارید.
