حدس و گمان فیلترینگ دائمی اینستاگرام و واتساپ شدت گرفت
حتی وزیر ارتباطات هم ۳۰ شهریور پس از محدودیت‌هایی که در پی اعتراضات مردمی از اواخر شهریور شروع شد، گفت: «ممکن است گاهی اوقات محدودیت‌هایی توسط دستگاه‌های امنیتی تصمیم‌گیری و اعمال شود.» و با این صحبت‌ها آب پاکی را بر دست کاربران فضای مجازی ریخت. او حتی به قطعی اینترنت هم اشاره کرده بود اما بعد این صحبت‌ها تکذیب شد. بعداً یعنی زمانی که واقعاً این قطعی اتفاق افتاد. محدودیت و فیلترینگ و قطعی اینترنت این روزها به رویه‌ای عادی برای مسئولان تبدیل شده که با آن استفاده مردم را از ظرفیت‌های اینترنت جهانی کنترل کنند. آن‌ها به صراحت می‌گویند که طبیعی است که شبکه‌های اجتماعی فیلتر شوند.
اینستاگرام و واتساپ اولین شبکه‌های اجتماعی بودند که در طول یک هفته گذشته فیلتر شدند، هدفی که طراحان و موافقان طرح صیانت هم آن را دنبال می‌کردند و بعضی کارشناسان هم می‌گویند مانند اتفاقی که برای تلگرام و پیش از آن فیسبوک افتاده بود، احتمال اینکه فیلترینگ این شبکه‌ها برداشته شود ضعیف است. این دو شبکه اجتماعی حتی از بازار و مایکت هم برای دانلود حذف شده‌اند. علاوه بر این‌ها در یک هفته گذشته گوگل‌پلی، لینکدین، اسکایپ، سایت استارلینک و مایکروسافت نیز فیلتر و از دسترس خارج شده‌اند. اما واتساپ و اینستاگرام محبوب‌ترین برنامه‌ها بین کاربران ایرانی بودند که به‌خصوص بعد از فیلتر شدن تلگرام در سال ۹۶ مأمن کسب‌وکارهای خرد شده بودند.
اینستاگرام از سال ۹۶ درمعرض فیلتر و دچار شدن به سرنوشت تلگرام بود. ابوالحسن فیروزآبادی از سال ۹۷ گفته بود: «اینستاگرام هم اگر همکاری نکند به سرنوشت تلگرام دچار می‌شود، البته اینستاگرام قسمت مخفی شهروندی ندارد و همه چیز در آن دیده می‌شود. درحالی‌که در تلگرام حوزه‌های مخفی شهروندی وجود داشت یعنی پرایوت چت و گروه‌های کوچک وجود داشت که مخفی بودند اما در اینستاگرام همه چیز دیده می‌شود و بیشتر جنبه بولتنی دارد اما به هر حال فیلترینگ اینستاگرام هم قابل بررسی است.» شرط همکاری پلتفرم‌های خارجی با قوانین ایران برای فیلتر نشدن اتفاقاً یکی از مواردی است که طرح صیانت را به یاد می‌آورد. او همان زمان اعلام کرده بود که گروهی در کشور هستند که تقاضای فیلتر شدن اینستاگرام را دارند. طرح صیانت اگرچه به گفته وزیر ارتباطات به تصویب نرسید که اجرایی شود، روندی که تا اینجا طی کرده نشان داد که نیازی هم به تصویب نمی‌بیند. زمانی که بخشی از این طرح در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید تا دیگر نیازی به تصویب در مجلس به‌عنوان مرجع قانون‌گذاری در مورد اقدامات طراحان این طرح نباشد. این اتفاق از سوی برخی از نمایندگان مجلس به دور زدن مجلس و نبودن آن در رأس امور تعبیر شد.
گروهی که به‌دنبال فیلترینگ اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب خارجی هستند، هم ازطریق طرح صیانت و هم در برخی رسانه‌ها درباره لزوم فیلتر شدن این شبکه می‌گویند. آن‌ها حتی از شبکه‌های اجتماعی فیلترشده استفاده می‌کنند تا موافقت‌شان را با فیلتر شدن اینستاگرام به گوش همه برسانند. آن‌ها گاهی با برشمردن فواید پلتفرم‌های مجازی داخلی سعی در ترغیب مردم به استفاده از آن‌ها در وضعیت فیلترشدن شبکه‌های اجتماعی خارجی دارند و گاهی مردم را در یک خبرگزاری رسمی به پویش دعوت می‌کنند تا از مسئولان کشور بخواهند: «فیلتر اینستاگرام دائمی شود.» و آن را در راستای «شکست محاصره مجازی دشمن و قانونمند کردن سکوهای خارجی» می‌دانند. دندان گندیده‌ای که باید کشیده و دورانداخته شود و اصلاً زودتر از این‌ها باید فیلتر شدن این شبکه‌ها اتفاق می‌افتاد. اگرچه سامانه فارس من پویش فیلترینگ دائمی اینستاگرام را حذف کرد اما بسیاری از کاربران از همین حالا استفاده بدون فیلترشکن از اینستاگرام و واتساپ را برای همیشه نشدنی می‌دانند و دسترسی آسان به سایت‌های داخلی در زمان قطعی اینترنت را همان طرح صیانت از فضای مجازی و قطع شدن ارتباط با اینترنت جهانی. طراحان و موافقان طرح صیانت هم به‌طور رسمی این اتفاق را تأیید می‌کنند. جواد جاویدنیا دبیر سابق کمیته فیلترینگ هم ادامه فیلترینگ اینستاگرام را مطالبه جدی اساتید، طلاب و فعالان فضای مجازی دانسته است.
دسترسی آزاد به اینترنت جهانی روز به روز سخت‌تر می‌شود و قدرت انتخاب را از کاربران می‌گیرد. در این میان علاوه بر اثراتی که در زمینه گردش آزاد اطلاعات به وجود می‌آید، به‌ویژه فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ منجر به قطع ارتباط گروه بزرگی از کسب‌وکارهای خرد و حاشیه‌ای از بازار رسمی می‌شود و درآمد آن‌ها را در شرایط اقتصادی امروز از بین میبرد. بسیاری از آن‌ها بازمانده‌های فعالانی‌اند که تا پیش از سال ۹۶ ازطریق پیام‌رسان تلگرام فعالیت اقتصادی انجام می‌دادند. آن زمان هم با فیلتر شدن تلگرام گروهی از کسب‌وکارهای خرد و خانگی و به‌خصوص آن‌ها که در نقاط حاشیه‌ای فعالیت می‌کردند از بازار فضای مجازی حذف شدند. با فیلتر شدن اینستاگرام و واتساپ بازهم گروه بزرگی از آن‌ها حذف می‌شوند. برنده احتمالاً اپلیکیشن‌های داخلی خواهند بود که برخی از این فعالان از سر ناچاری برای ارتباط با مشتریانشان سراغ آن‌ها می‌روند.
سازمان نظام صنفی رایانه‌‌ای تهران شنبه ۲ مهر از مسئولان درخواست کرد وضعیت دسترسی اینترنت به وضعیت طبیعی برگردد. نصر تهران در بیانیه‌اش علاوه بر اشاره به تأثیر منفی ناپایداری اینترنت بر اقتصاد دیجیتال به از بین رفتن اعتماد مردم اشاره کرد: «میلیون‌ها نفر برای ارتباط با عزیزانشان به این ابزارها وابسته هستند. میلیون‌ها نفر برای سرگرمی و آموزش و کسب اخبار و اطلاعات به اینترنت مراجعه می‌کنند. بنابراین مسدود یا محدود کردن اینترنت تنها موجب سلب اعتماد از شهروندان خواهد شد.»
به نظر می‌رسد اتفاقاتی که در زمینه دسترسی کاربران به اینترنت جهانی می‌افتد، خلاف گفته‌های وزیر ارتباطات است که این محدودیت‌ها را مقطعی اعلام کرده بود. تکلیف آن نه میلیون نفری که به‌طور مستقیم ازطریق اینستاگرام کسب درآمد می‌کنند، ۴۰۰ هزار فروشگاه ایرانی این پلتفرم، نزدیک به دو میلیون کسب‌و‌کار و همه‌ی مردمی که از دسترسی به اینترنت آزاد بازمی‌مانند به دست طراحان طرح صیانت رقم می‌خورد: استفاده بیشتر از فیلترشکن‌ها یا قطع ارتباط با اینترنت جهانی.
