راهنمای رصد آسمان شب؛ مهر ۱۴۰۱
شاید تماشای آسمان شب از میان آلودگی نوری شهر‌ها را غیرممکن بدانید؛ ولی باید یادآوری کنیم که هنوز پدیده‌هایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها لذت ببرید و برای دقایقی از تنش‌های روزمره فاصله بگیرید. برای تماشای بسیاری از این رویدادها، به ابزار گران‌قیمتی نیاز ندارید و کافی است دست‌کم ۱۵ دقیقه پیش از شروع رصد به پشت‌بام یا هر فضای باز دیگری بروید تا چشم‌هایتان به شرایط تاریکی عادت کند.
حتی اگر با صورت‌های فلکی و جهت‌یابی در آسمان شب آشنا نیستید، جای نگرانی نیست؛ چراکه اپلیکیشن‌های نقشه آسمان برای گوشی‌های هوشمند با استفاده از حسگرهای موجود در این گجت‌ها، پس از تایپ نام هدف مدنظر، شما را به‌سمت آن هدایت می‌کنند. بسیاری از این اپلیکیشن‌ها به قابلیت دید در شب مجهز هستند تا با تبدیل تمام نور‌های موجود در صفحه‌نمایش به رنگ قرمز، به حفظ سازگاری چشم‌های شما با تاریکی کمک کنند.
| راهنمای نشان‌ها | |
|---|---|
| دشواری سطح ۱. رویدادهای قابل‌مشاهده با چشم غیرمسلح | |
| دشواری سطح ۲. رویدادهای قابل‌مشاهده با دوربین دوچشمی | |
| دشواری سطح ۳. رویدادهای قابل‌مشاهده با تلسکوپ کوچک (دهانه کوچک‌تر از ۱۰۰ میلی‌متر) | |
| دشواری سطح ۴. رویدادهای قابل‌مشاهده با تلسکوپ بزرگ (دهانه بزرگ‌تر از ۱۰۰ میلی‌متر) | |
| هشدار نزدیکی به خورشید: مشاهده خورشید با دوربین دوچشمی و تلسکوپ بدون فیلتر مناسب به چشمان شما آسیب دائمی می‌رساند. | |
آسمان شب در مهر ۱۴۰۱
امسال با آغاز فصل پاییز، سیارات منظومه شمسی به آرامی پا به آسمان شامگاهی می‌گذارند. سیاره مشتری در مهر ۱۴۰۱، پادشاه آسمان خواهد بود. این سیاره پس از غروب خورشید، با درخشش خود چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. در ادامه، فهرست رویدادهای رصدی این ماه را با هم مرور می‌کنیم.
جمعه ۱ مهر: اعتدال پاییزی
در وضعیت اعتدال، طول روز و شب در سراسر سیاره زمین برابر می‌شود. در این روز خورشید دقیقاً از جهت شرق طلوع می‌کند و دقیقاً در جهت غرب به زیر افق می‌رود. در نیمکره شمالی، اعتدال پاییزی آغاز فصل پاییز و در نیمکره جنوبی، آغاز فصل بهار است.
دوشنبه ۴ مهر: ماه نو
ماه نو در ساعت ۱:۲۵ بامداد دوشنبه ۴ مهر اتفاق می‌افتد. پس از غروب خورشید در این روز، مشاهده هلال ماه در ایران فقط با استفاده از ابزار اپتیکی امکان‌پذیر است.
سه‌شنبه ۵ مهر، هلال ماه از سراسر زمین دیده می‌شود.
دوشنبه ۴ مهر: سیاره مشتری در مقابله
در این روز، سیاره مشتری در وضعیت مقابله نسبت به زمین قرار می‌گیرد و نزدیکترین فاصله از زمین در طول سال را خواهد داشت. همچنین به دلیل قرار گرفتن در نقطه مقابل خورشید در آسمان، از زمان غروب آفتاب تا طلوع آن در روز بعد، در آسمان دیده می‌شود.
این نزدیکترین مقابله مشتری از سال ۱۳۲۹ خورشیدی است و تا ۱۰۷ سال آینده نیز تا این اندازه به زمین نزدیک نخواهد شد. بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت امکان، در روز‌های نزدیک به مقابله، مشتری را با استفاده از ابزارهای رصدی مناسب، تماشا کنید.
طرح زمینه برگرفته از مسجد جامع مَرَندیز در شهرستان بَجِستان، خراسان رضوی
چهارشنبه ۱۳ مهر: مقارنه ماه و سیاره زحل
در این شب، ماه ۵ درجه پایین‌تر از سیاره زحل دیده می‌شود. برای دیدن این رویداد تا ساعت ۲ بامداد فرصت دارید.
طرح زمینه برگرفته از کاروانسرای قاسم‌آباد در شهرستان بجستان، خراسان رضوی.
شنبه ۱۶ مهر: مقارنه ماه و سیاره مشتری
در شب ۱۶ مهر، ماه ۲ و نیم درجه پایین‌تر از سیاره پر نور مشتری دیده می‌شود. برای رصد آن‌ها تا پیش از ساعت ۵ صبح روز بعد زمان دارید.
یکشنبه ۱۷ مهر: بیشترین ارتفاع سیاره عطارد در افق صبحگاهی
در سپیده‌دم ۱۷ مهر، سیاره عطارد به بیشترین ارتفاع خود در افق صبحگاهی می‌رسد و در لحظه طلوع خورشید، تقریباً ۱۷ درجه از افق فاصله دارد. البته مشاهده عطارد در این زمان به خاطر روشنایی آسمان امکان‌پذیر نیست و باید دست‌کم ۳۰ دقیقه پیش از طلوع خورشید برای رصد آن اقدام کنید. در این زمان، عطارد تقریباً ۱۰ درجه بالاتر از افق دیده می‌شود و در صورت وجود افقی بدون موانع زمینی (ساختمان ها، درختان و …) فرصت خوبی برای رصد این سیاره گریزپای منظومه شمسی است.
دوشنبه ۱۸ مهر: ماه کامل
مقاله مرتبط:
- آموزش جهت‌یابی در آسمان شب: اندازه‌گیری زاویه‌ها با استفاده از دست
چهارشنبه ۲۰ مهر: مقارنه ماه و سیاره اورانوس
پس از مقارنه (یا در بعضی مناطق، اختفای) ماه و سیاره اورانوس در ۲۴ شهریور، این دو بازهم به نزدیکی یکدیگر می‌رسند. این بار نیز اورانوس در پس ماه پنهان خواهد شد ولی این اختفا از ایران مشاهده‌پذیر نیست و بعضی از بخش‌های زمین که نمی‌توانستند اختفای ماه قبل را مشاهده کنند، این فرصت را پیدا خواهند کرد.
در ایران این دو جرم در ساعت ۲۰:۰۰، پس از غروب ۱۹ مهر به ارتفاع مناسب از افق شرقی می‌رسند. ماه در ۵ درجه‌ای سمت راست اورانوس قرار دارد و با گذشت زمان به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند و پیش از طلوع آفتاب ۲۰ مهر، در نزدیکترین فاصله از یکدیگر در افق غربی دیده خواهند شد.
طرح زمینه برگرفته از پلِ یونسی در شهرستان بجستان، خراسان رضوی
شنبه ۲۳ مهر: مقارنه ماه و سیاره مریخ
آخرین مقارنه مهر ۱۴۰۱، مقارنه ماه و سیاره مریخ است. این دو در ۲۲ مهر در ساعت ۲۲ به ارتفاع مناسب از افق شرقی می‌رسند و تا طلوع آفتاب ۲۳ مهر، در آسمان با فاصله ۳٫۵ درجه‌ای از یکدیگر در صورت فلکی گاو دیده می‌شوند. سیاره سرخ در ماه‌های پیش‌ِرو هر روز درخشان‌تر می‌شود تا در ۹ آذر به وضعیت مقابله برسد.
* تصویر کاور مقاله، طرحی از «کلیسای مریم مقدس زور زور» در شهرستان ماکو است.
اگر به مقاله‌های راهنمای رصد آسمان شب علاقه دارید، دیدگاه خود را برای بهترشدن آن با دیتاسنتر من به اشتراک بگذارید.
