هر سال هزاران نفر در معرض ویروس‌های کرونای خفاش قرار می‌گیرند
براساس مطالعه‌ای که کانون‌های سرریز را در جنوب شرقی آسیا ترسیم می‌کند، هر ساله، ده‌ها هزار نفر به شکل خاموش به ویروس‌های کرونای ناشناخته خویشاوند ویروسی که موجب کووید ۱۹ شد، آلوده می‌شوند. خفاش‌ها اغلب میزبان ویروس‌های همان خانواده از ویروس‌ها هستند که ویروس عامل سارس یعنی SARS-CoV و ویروس عامل کووید ۱۹ یعنی SARS-CoV-2 به آن تعلق دارد.
این پاتوژن‌ها اغلب مورد شناسایی قرار نمی‌گیرند، اگرچه به‌ندرت در جمعیت‌های انسانی پخش می‌شوند. اما به‌گفته‌ی استفانی سیفرت، بوم‌شناس ویروس‌ها در دانشگاه ایالتی واشنگتن در پولمن، در شرایطی که رویدادهای عفونت کافی رخ دهد، برخی از ویروس‌ها درنهایت موفق می‌شوند گسترش پیدا کنند. او می‌گوید مطالعه جدید که اخیراً در مجله‌ی Nature Communications منتشر شد، بر این نکته تأکید می‌کند که این ویروس‌ها چقدر فرصت سرریز دارند. مریادگ لو گویل، ویروس‌شناس دانشگاه کان نرماندی فرانسه می‌گوید این کار نقطه شروع خوبی است، اما خاطرنشان می‌کند که طبیعت بسیار پیچیده‌تر از یک مدل است.
نقاط سرریز
نویسندگان مطالعه برای محاسبه خطر سرریزهای ویروسی در جنوب شرقی آسیا، ابتدا محدوده جغرافیایی ۲۶ گونه خفاش را تعیین کردند که مشخص شده است میزبان ویروس‌های مرتبط با سارس هستند.
درمجموع، زیستگاه‌های خفاش‌ها ناحیه‌ای به وسعت ۵٫۱ میلیون کیلومتر مربع را دربرمی‌گرفت که حدود ۵۰۰ میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند. جنوب چین، قسمت‌هایی از میانمار و جزیره جاوا اندونزی به‌عنوان کانون‌های داغ تماس انسان با خفاش شناسایی شدند، زیرا میزبان تعداد زیادی از گونه‌های خفاش هستند و جمعیت انسانی متراکمی دارند.
پژوهشگران برای تخمین تعداد افرادی که هر سال در این منطقه به ویروس‌های مرتبط با سارس آلوده می‌شوند، مقالات را به‌دنبال مطالعاتی مورد جستجو قرار دادند که میزان تماس بین انسان و خفاش را اندازه‌گیری کرده بودند و مطالعاتی که سطح آنتی‌بادی‌های ضدویروس‌های مرتبط با سارس را در افرادی که گزارش کرده بودند با خفاش‌ها تماس داشته‌اند، مشخص کرده بودند.
طبق محاسبات پژوهشگران، هر سال به‌طور متوسط ۶۶۰۰۰ نفر در جنوب شرقی آسیا به ویروس‌های مرتبط با سارس آلوده می‌شوند. بیشتر این ویروس‌ها در تکثیر و انتقال به افراد دیگر موفق نیستند و موجب بیماری نمی‌شوند. پیتر دساک، یکی از نویسندگان مقاله می‌گوید: «وقتی چنین عفونت‌هایی به‌طور مکرر اتفاق بیفتد، درنهایت با دنیاگیری رو‌به‌رو خواهید شد.»
نظارت هدفمند
تجزیهوتحلیل کانون‌های داغ می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا نظارت بر بیماری را هدف قرار دهند و به‌موقع ویروس‌های جدید را در انسان‌ها شناسایی کنند و از فعالیت‌هایی نظیر تبدیل زیستگاه‌های جنگلی خفاش‌ها به زمین‌های کشاورزی که خطر سرریز را افزایش می‌دهد، جلوگیری کنند. رناتا مویلارت، بوم‌شناس بیماری‌ها در دانشگاه ماسی نیوزیلند می‌گوید: «این مقاله ازنظر نظارت اهمیت قابل‌توجهی دارد.»
تیموتی پویزت، بوم‌شناس دانشگاه مونترال کانادا می‌گوید این مطالعه رویکرد بسیار هوشمندانه و ساده‌ای برای تعیین خطر سرریز به‌کار می‌گیرد. او می‌گوید تخمین میانگین سالانه عفونت‌ها احتمالاً دقیق نیست، اما نشان‌دهنده بزرگی خطر سرریز است.
- منشا کووید ۱۹ پیچیده‌تر از چیزی است که قبلا تصور می‌شد
- چرا خفاش‌ها منشا بیماری‌های زیادی هستند؟
دساک می‌گوید تعداد بالای افرادی که درمعرض این ویروس‌ها قرار می‌گیرند، از این فرضیه حمایت می‌کند که SARS-CoV-2 دارای منشأ طبیعی است. دساک فکر می‌کند که شواهد موجود از این فرضیه بیشتر از فرضیه نشت ویروس از آزمایشگاه حمایت می‌کنند.
ویروس کرونای عامل کووید ۱۹ تقریباً به‌طور قطع از خفاش‌ها نشئت گرفته، اما چگونگی آلوده‌شدن انسان‌ها موضوع پژوهش‌های بین‌المللی گسترده بوده است. دو مطالعه که ماه گذشته در مجله ساینس منتشر شد، نشان می‌دهد که ویروس احتمالاً طی دو رویداد جداگانه از حیوانات (خفاش‌ها یا گونه واسط دیگری) در بازار حیوانات زنده در ووهان چین به انسان‌ها منتقل شده و موجب دنیاگیری کووید ۱۹ شده است.
نظر منتقدان
اما پژوهشگران دیگر اشاره می‌کنند که تخمین عفونت می‌تواند بسته به فرضیاتی که درنظر گرفته می‌شود، به‌طور قابل‌توجهی متفاوت باشد. به‌گفته‌ی منتقدان، ارقام پیشنهادی برای میزان تماس بین خفاش‌ها و انسان‌ها در جنوب شرقی آسیا و برای سطح آنتی‌بادی‌ها قابل اطمینان نیستند، زیرا مبتنی‌بر مطالعاتی هستند که روی طیف‌وسیعی از ویروس‌ها انجام شده است و بنابراین تخمین‌ها می‌تواند بیش‌ازحد یا کمتر‌ازحد باشد.
زمانی که دساک و گروهش دامنه های بالاتر این برآوردها را کنار گذاشتند، متوسط تعداد سرریزها به حدود ۵۰ هزار فرد آلوده به ویروس‌های مرتبط با سارس در سال کاهش پیدا کرد. دساک می‌گوید این رقم هنوز قابل‌توجه است. او و همکارانش درحال هدایت تلاش‌هایی برای اندازه‌گیری شیوع آنتی‌بادی در جوامع این منطقه هستند تا رویکرد خود را تأیید کنند.
آلیس هیوز، زیست‌شناس حفاظت از محیط زیست دانشگاه هنگ‌کنگ نیز خاطرنشان می‌کند که نقشه‌های کانون‌های داغ متکی‌بر داده‌هایی درمورد محدوده‌های جغرافیایی خفاش‌ها هستند که توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) جمع‌آوری شده است. این اطلاعات دقیق و کامل نیستند و احتمالاً قدیمی هستند و خصوصاً در جنوب چین ممکن است برخی از گونه‌ها را درنظر نگرفته باشند.
پژوهش‌های هیوز نشان داده است که جنوب شرقی آسیا سکونتگاه ده‌ها گونه خفاش است که هنوز به‌طور رسمی توصیف نشده‌اند. او می‌گوید: «کاری که آن‌ها می‌خواهند انجام بدهند، خیلی ارزشمند است و باید انجام شود. اما لازم است که این کار با دقت بالاتری انجام شود. درنتیجه‌ی تکیه بر نقشه‌های کنونی برای کمک به برنامه‌های نظارتی، مناطق بسیار مهمی از دست می‌رود و نمونه‌گیری در مناطق کم‌خطرتر انجام می‌شود.»
دساک می‌گوید پژوهشگران از داده‌های دیگری برای بهبود ارقام خام‌تر IUCN استفاده کردند، اما تصدیق می‌کند که طبقه‌بندی گونه‌های خفاش دائماً درحال به‌روزشدن است. او می‌گوید: «در تجزیهوتحلیل خود از جدیدترین طبقه‌بندی استفاده کردیم.»
مدل جدید پژوهشگران همچنین این خطر را درنظر نمی‌گیرد که ویروس‌های خفاش ازطریق گونه‌های حدواسطی مانند حیوانات وحشی و دام‌هایی که به ویروس‌های خفاش‌ها آلوده می‌شوند، انسان‌ها را آلوده کنند. دساک می‌گوید تیم این مسئله را بررسی نکرده، زیرا داده‌های مربوط به مواجهه با حیوانات واسط احتمالی محدود بوده است. اگرچه، او می‌گوید درنظر گرفتن این احتمال خطر برآوردشده سرریز را به‌شدت افزایش خواهد داد.
