شرایط متزلزل گرافیک‌های Arc اینتل به کجا ختم خواهد شد

اینتل حدود یک‌ سال پیش، با انتشار اطلاعیه‌ی مهمی اعلام کرد که قصد دارد به بازار گرافیک‌های مجزا وارد شود. Arc نام بخش تجاری این خانواده‌ی جدید پردازنده‌های گرافیکی گیمینگ است که قرار بود درمقایسه‌با تلاش‌های قبلی این‌ برند، بسیار چشمگیرتر و قابل‌رقابت با گرافیک‌های خانواده‌ی GeForce انویدیا و Radeon ای‌ام‌دی ظاهر شود.

تولید پردازنده‌های گرافیکی Arc به سال ۲۰۱۷ و زمانی‌ برمی‌گردد که اینتل راجا کودوری، معمار پردازنده‌های گرافیکی AMD را برای مدیریت بخش گرافیک خود استخدام کرد. تیم آبی در آن زمان می‌توانست با این اقدام و هم‌زمان با تلاش برای ورود به بازاری تثبیت‌شده و به‌شدت رقابتی، از تجربه‌‌ی کودوری بهره ببرد و پردازنده‌های گرافیکی یکپارچه‌ی خود را توسعه دهد.

اینتل با به نمایش گذاشتن نقشه‌‌راه طولانی‌مدت خود و معرفی چهار معماری برای پردازنده‌های گرافیکی قصد داشت تعهد خود به خط تولید Arc را اثبات کند. بدیهی بود که پردازنده‌های گرافیکی تیم آبی از همان ابتدا نمی‌توانستند با گرافیک‌های پرچم‌دار GeForce انویدیا یا Radeon ای‌ام‌دی رقابت کنند، اما هدف نهایی اینتل رسیدن به آن جایگاه و تثبیت در بازار گرافیک‌های بالارده بود.

تلاش‌های اینتل باعث شد گرافیک‌های سری Arc بسیار جدی‌تر از Larrabee ظاهر شوند. Larrabee نام سری قبلی پردازنده‌های گرافیکی مجزای تیم آبی بود که تولیدشان در اواخر فرایند توسعه به‌دلیل تأخیرها و عملکرد‌های ناامیدکننده به‌طورکامل متوقف شد و سری Arc به تنها گرافیک‌های واقعی و موجود در بازار تبدیل شدند. ورود به بازار گرافیک از اواخر دهه‌ی ۲۰۰۰ تا به امروز با دشواری‌هایی همراه بوده است و همین امر باعث شد تا تعداد محصولات اینتل در این بازار محدود باشد.

با وجود تلاش‌های اینتل برای دستیابی به جایگاهی پرقدرت در حوزه‌ی گرافیک‌ها، در حال حاضر خط تولید Arc وضعیت نابسامانی دارد و ترکیب مسائلی مانند ضعف عملکرد، زمان‌بندی‌ و فشار مالی آینده‌ی این گرافیک‌ها را تهدید می‌کند.

تلاطم اولیه

به‌نظر می‌رسد با گذشت یک‌ سال از معرفی Arc، شرایط برای این سری از پردازنده‌های گرافیکی اینتل هنوز بسیار بی‌ثبات است. این شرکت در برآورده‌‌کردن عرضه‌ی اولین سری گرافیک‌های Arc ناتوان بوده و فقط به‌سختی موفق شد تا دو گرافیک لپ‌تاپی ارزان‌قیمت را در سه‌ماهه‌ی اول سال جاری روانه‌ی بازار کند.

تیم آبی موفق نشد گرافیک‌های دسکتاپی خود را در سه‌ماهه‌ی دوم دردسترس خریداران قرار دهد و خیلی شفاف اعلام کرد که با مشکلات درایوری در این گرافیک‌ها، به‌خصوص هنگام اجرای بازی‌های قدیمی‌تر، دست‌وپنجه نرم می‌کند.

البته این فقط یک سمت ماجرا بود؛ هم‌زمان گزارش‌های دیگری هم منتشر شدند که از نارضایتی شرکای اینتل و فروشندگان بردها از تأخیر در تأمین پردازنده‌های گرافیکی سری Arc حکایت داشتند.

در اقدامی فراتر، کانال یوتیوبی Moore’s Law is Dead با انتشار ویدئویی نسبتاً طولانی ادعا کرد که کارکنان بخش گرافیک اینتل درباره‌ی وضعیت کنونی این شرکت به مصرف‌کنندگان و سایر شرکت‌ها دروغ می‌گویند، پردازنده‌های گرافیکی مبتنی‌بر معماری نسل اول Alchemist، ازنظر عملکرد نقص‌هایی اساسی دارد و این شرکت برای توقف تولید پردازنده‌های گرافیکی Arc پس از معماری نسل دوم Battlemage، در حال انجام مذاکراتی داخلی است.

Arstechnica با اینتل و چند شرکت دیگر فعال درزمینه‌ی ساخت پردازنده‌های گرافیکی تماس برقرار کرد تا اطلاعات بیشتری درباره‌ی این‌ موضوع به‌دست آورد. اینتل به این وب‌سایت پاسخی نداد؛ اما ایسوس در پاسخ می‌گوید تیم آبی درحال‌حاضر محصول جدیدی از سری Arc را در خط‌تولید خود ندارد و سایر شرکت‌ها نیز هنوز درباره‌ی وضعیت موجود اظهارنظر نکرده‌اند. راجا کودوری به‌طور ضفاف اعلام کرده است که این شرکت به‌ نقشه‌‌راه خود متعهد بوده و تا پایان سال، چهار محصول جدید معرفی خواهد کرد.

برتری Arc

طبق برنامه‌ریزی‌های اولیه، قرار بود اولین پردازنده‌های گرافیکی Arc درسال ۲۰۲۲ عرضه شوند و اینتل موفق شد در اواخر مارس دو گرافیک ارزان‌قیمت سری ۳۰۰ را برای لپ‌تاپ‌ها معرفی کند. تا این‌ لحظه، تعداد لپ‌تاپ‌های عرضه شده با این گرافیک‌ها، بسیار محدود است. نسخه‌ی دسکتاپ Arc A380 در چین دیده شده است و چند نشریه‌ نیز موفق شده‌اند آن را دریافت کرده و آزمایش کنند.

بنابراین تنها معیار برای برآورد عملکرد گرافیک‌های پرچم‌دار سری Arc همین دو پردازنده‌ی گرافیکی پایین‌رده هستند و درنتیجه نمی‌توان تخمین دقیقی به دست آورد. اگر از جنبه‌ی مثبت به موضوع نگاه کنیم، گرافیک‌های ارزان‌قیمت Arc درمقایسه‌‌ای کلی با گرافیک‌های یکپارچه‌ی عملکرد بهتری ارائه می‌دهند و A380 را می‌توان با قیمتی پایین‌تر از Radeon RX 6400 ای‌ام‌دی یا Geforce GTX 1650 انویدیا ۲۰۰ دلاری خریداری کرد.

پشتیبانی اینتل از رمزنگاری و رمزگشایی مبتنی‌بر شتاب‌دهنده‌ی سخت‌افزاری و کدک ویدئویی AV1 نیز می‌تواند برای استریمرها مفید باشد؛ این موضوع برای اینتل در مقایسه با انویدیا و AMD، برگ برنده محسوب می‌شود؛ جنبه‌ی منفی داستان این است که عملکرد این گرافیک‌ها در اجرای یک بازی درمقایسه‌با بازی‌ دیگر به‌‌طور درخورتوجهی ناسازگار است.

علاوه بر این A380 رفتار‌های عجیب‌وغریبی مختص گرافیک‌های سری Arc را نیز دارا است؛ عملکرد پردازنده‌ی گرافیکی هنگام استفاده در سیستمی که دسترسی هوشمند به حافظه‌ (Resizeable BAR یا ReBAR) ندارد، با تغییرات ناگهانی همراه است. قابلیت دسترسی هوشمند به حافظه‌، به پردازنده‌ی گرافیکی اجازه می‌دهد به‌جای آدرس‌دهی در بسته‌های ۲۵۶ مگابایتی، به‌کل مجموعه‌ی VRAM دسترسی پیدا کند؛ این قابلیت عملکرد گرافیک‌های جدید GeForce و Radeon را بهبود می‌بخشد.

پردازنده‌های گرافیکی Arc برای مطرح شدن، نیاز دارند به قابلیت‌هایی مجهز شوند که برای سایر پردازنده‌های گرافیکی دیده نشده است. تقریباً همه‌ی مادربردهای مدرن از قابلیت دسترسی هوشمند به حافظه پشتیبانی می‌کنند و برخی از بردهای قدیمی‌تر نیز می‌توانند با به‌روزرسانی بایوس به این قابلیت مجهز شوند؛ سیستم‌های قدیمی‌تر و کامپیوترهای شخصی ازپیش‌ساخته‌شده احتمالاً نمی‌توانند این قابلیت را با به‌روز‌رسانی بایوس فعال کنند و به همین دلیل گرافیک‌های سری Arc هنگام اجرای بازی‌های قدیمی‌تر که از DirectX12 یا Vulkan API پشتیبانی نمی‌کنند، عملکرد ضعیفی ارائه می‌دهند؛ این موضوع همان مشکل درایورهایی است که اینتل به آن اشاره می‌کند.

درایورها؛ مشکل بزرگ اینتل

گزارش درآمد سه‌ماهه‌ی گذشته‌ی اینتل نشان داد که بخش گرافیک این شرکت فقط در مدت سه‌ماهه‌ی دوم بیش از ۵۰۰ میلیون دلار ضرر کرده که بخشی از آن به‌دلیل سرمایه‌گذاری‌های این شرکت روی نقشه‌راه و بخشی دیگر به‌دلیل موجودی فروخته‌نشده بوده است.

پت گلسینگر، مدیرعامل اینتل در اعلامیه‌ای عمومی اعلام کرد که دلیل تأخیر در عرضه‌ی گرافیک‌های سری Arc مشکلات مربوط به درایورهای این شرکت است و توضیح داد:

اکنون درایورها در حال بهبود هستند؛ نسخه‌های اولیه‌‌ی آن‌ها که از پشته‌های نرم‌افزاری گرافیک‌های یکپارچه استفاده می‌کردند، در سطوح عمکرد مختلف و سازگاری بهتر با بازی‌ها، نتیجه‌ی مطلوبی ارائه ندادند.

مشکلات مرتبط با درایورهای گرافیک‌های سری Arc، احتمالاً دلیل تأخیر در انتشار بسته‌ی به‌روزرسانی آن‌ها در اواخر جولای است. درحال‌حاضر، هنوز بسته‌ی نرم‌افزاری منتشرشده در اواخر سال ۲۰۱۵ برای دانلود موجود است که حاوی درایور قدیمی برای پشتیبانی از گرافیک‌های یکپارچه‌ی قدیمی‌تر HD و UHD اینتل است و درایور جداگانه‌ای برای گرافیک‌های مجزا و گرافیک‌های جدیدتر Iris Xe ارائه می‌دهد.

به نظر می‌رسد که برخی از مشکلات عملکردی گرافیک‌های سری Arc را می‌توان به کمک نرم‌افزارها برطرف کرد. برای مثال، ایجاد تغییری جزئی در درایور لینوکس می‌تواند عملکرد ردیابی پرتو این گرافیک‌ها را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد. بااین‌حال، درایورها در استراتژی سه‌لایه‌ای اینتل همچنان با برخی ایراد‌ها مواجه‌ هستند. در استراتژی سه‌لایه‌ای اینتل، درایورها براساس اینکه بازی از بهینه‌سازی خاص Arc بهره ببرد، از APIهای جدیدتری مانند DirectX12 و Vulkan استفاده کند یا همچنان به درایور‌های قدیمی‌تر DirectX مجهز باشد؛ عملکرد متفاوتی ارائه می‌دهد.

مشکلات مربوط به APIهای قدیمی احتمالاً به‌مرور‌ زمان رفع‌ می‌شوند؛ اما عملکرد گرافیکی سری Arc ممکن است برای مدتی طولانی بسته به بازی متفاوت باشد. AMD که چند دهه در حوزه‌ی گرافیک‌های کامپیوتری فعالیت می‌کند و تجربه‌ای طولانی در این زمینه دارد، درایورهای مخصوص بهبود عملکرد APIهای قدیمی مثل DirectX11 و OpenGL را بعد از این همه سال، به‌تازگی منتشر کرده است. بنابراین می‌توان چنین بهبودهایی را حاصل چندین سال تلاش و تجربه دانست؛ رفع این مشکلات در عرض تنها چند ماه شدنی نیست.

اینتل در تلاش برای رفع مشکلات

اینتل با شجاعت هرچه تمام‌تر مسئولیت مشکلات را بر عهده گرفته و ادعاهای کانال‌های یوتیوبی منتقد تأیید کرده است و به نظر می‌رسد که روابط‌ عمومی تیم آبی استراتژی مناسبی را درمقابل مشکلات گرافیک‌های سری Arc در پیش گرفته است؛ نادیده‌گرفتن مشکلات می‌تواند باعث بی‌اعتمادی مشتریان و کاربران شود.

اینتل اعلام کرد که گرافیک‌های Arc براساس نحوه‌ی عملکرد آن‌ها در بازی‌ها قیمت‌گذاری می‌شوند. به‌گفته‌ی این شرکت، اگر پردازنده‌ی گرافیکی سری Arc بازی DirextX12 را مثل RTX 3070 و بازی DirectX11 را مثل RTX 3050 اجرا کند، قیمت آن کارت احتمالاً از 3050 بیشتر و از 3070 کمتر خواهد بود. بنابراین، اگر تیم آبی بتواند قیمت گرافیک‌های خود را به طرز چشمگیری کاهش دهد، به احتمال زیاد می‌تواند برخی از کاربران را به خرید محصولات این شرکت ترغیب کند.

مشکلات گرافیک‌های سری Arc چه نرم‌افزاری باشد، چه سخت‌افزاری، بالاخره روزی صبر مدیرعامل و سهام‌داران این شرکت درباره‌ی عملکرد بخش گرافیک به پایان خواهد رسید؛ این شرکت با از دست دادن جایگاه و سهم خود در بازار کامپیوترهای شخصی و سرورها، زیر فشار زیادی قرار دارد. البته اگر سایر شرکت‌ها نیز عملکرد خوبی ارائه می‌دادند، ضرر ۵۰۰ میلیون‌ دلاری سه‌ماهه‌ی بخش گرافیک اینتل بیشتر به‌چشم می‌آمد؛ اما وضعیت این‌گونه نیست و مسائلی مثل کاهش تقاضا برای خرید کامپیوترهای شخصی و رقابت شدید، دیگر شرکت‌ها را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. صرف‌نظر از اینکه ادعاهای یوتیوبرها درباره‌ی توقف تولید گرافیک‌های سری Arc درست است یا نه، سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش کمی غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد؛ چراکه سودآورترین بخش‌های تیم آبی نیز در حال سقوط هستند.

اهمیت زمان‌بندی

اواخر سال ۲۰۲۱ و اوایل سال ۲۰۲۲ دقیقاً زمان مناسبی برای ورود اینتل به بازار پردازنده‌های گرافیکی بود. در آن زمان، کمبودهای گسترده و احتکار‌های ناشی از این کمبود‌ها، شرایط بازار را به‌گونه‌ای تغییر داد که امکان خرید گرافیک‌های انویدیا و AMD را با قیمت‌های کارخانه‌ای، تقریباً غیرممکن بود.

اگر اینتل در آن زمان با تکیه بر تجارب خود در زمینه‌ی گرافیک‌های یکپارچه، با پردازنده‌های گرافیکی مجزا در بازار حضور پیدا کند و عملکردی در سطح گرافیک‌های میان‌رده‌ی انویدیا و AMD ارائه دهد، شاید موفق شده بود گیمرهای بیشتری را به خرید گرافیک‌های سری Arc خود ترغیب کند.

پس از اتمام بحران و کمبودها، حالا پردازنده‌های گرافیکی دوباره در خُرده‌فروشی‌ها دردسترس قرار گرفته‌اند؛ این موضوع برای گیمرها امیدوارکننده و به ضرر اینتل است. قیمت این محصولات رو به کاهش است و با‌‌‌توجه‌‌به اینکه نسل بعدی گرافیک‌های انویدیا و AMD نیز اواخر سال جاری معرفی می‌شوند، شرایط برای گرافیک‌های نسل اول Arc از این هم سخت‌تر خواهد شد.

چند سال پیشِ رو، مهم‌ترین دوره‌ برای گرافیک‌های اینتل است؛ انتشار درایورهای بهتر، قیمت‌‌گذاری پایین‌تر و استفاده از معماری Battlemage می‌توانند به این شرکت کمک کنند تا جایگاه خود را در بازار تثبیت کرده، به‌عنوان رقیب سوم در حوزه‌ی گرافیک‌های کامپیوترهای شخصی و ورک‌استیشن‌ها شناخته شده و درنتیجه، به افزایش رقابت در این بازار کمک کند.