با اینترنت رایگان دولت چه می‌شود کرد؟
طبق برنامه‌ریزی‌ها این ۳۰ گیگ در سه بسته‌ی ۱۰ گیگابایتی هر چهار ماه یک بار برای سرپرست خانوار فعال می‌شود؛ اما چه کسانی می‌توانند از اینترنت رایگان دولت استفاده کنند؟
سه دهک کم‌درآمد همان‌هایی هستند که یارانه‌ی ۴۰۰ هزار تومانی می‌گیرند. به گفته‌ی وزیر اقتصاد و دارایی، ۳۰ درصد جمعیت کشور یارانه ۴۰۰ هزارتومانی می‌گیرند. براساس آمارهای سال گذشته‌ی مرکز آمار ایران، اگر هزینه‌ی کل یک خانوار (از تمامی افراد خانوار که به‌طور متوسط 3.3 نفر در نظر گرفته می‌شود) حدود ۷۰۰ هزار تومان تا دو میلیون تومان باشد جزو سه دهک اول هستند. سهم ماهانه هر کدام از این خانوارها از اینترنت رایگان ۲٫۵ گیگ خواهد بود.
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی فروردین اعلام کرده بود که حجم استفاده‌ی ۴۰ درصد کاربران دیتای موبایل زیر ۲ گیگابایت است و وزیر ارتباطات به‌دنبال برنامه‌ای برای جبران افزایش قیمت برای اقشار کم‌برخوردار یا کل جامعه با ارائه‌ی بسته‌هایی است که مشکلی از نظر دسترسی عادلانه ایجاد نشود.
دیتاسنتر من با در نظر گرفتن مصرف میانگین یک نفر از اینترنت دیتا تلاش کرده به این سؤال پاسخ بدهد که دریافت‌کنندگان اینترنت رایگان دولت چه استفاده‌ای می‌توانند از آن بکنند. به‌طور تخمینی اگر کسی هر روز یک ساعت از اینستاگرام استفاده کند در ماه بین ۲۱۰۰ تا ۱۸۰۰۰ مگابایت (۲ تا ۱۸ گیگ) مصرف می‌کند. برای دیدن هر ساعت ویدئو با کیفیت پایین ۲۵۰ مگابایت از حجم اینترنت مصرف می‌شود و اگر در نظر بگیریم که به‌طور متوسط یک نفر ۴۵ دقیقه در روز ویدیوی کیفیت پایین تماشا کند ۱۸۷ مگابایت در روز و ۵٫۶۱۰ مگابایت (بیش از ۵ گیگ) در ماه مصرف خواهد کرد. یک ساعت وبگردی در روز بین ۶۰ تا ۱۵۰ مگابایت و در ماه بین ۱۸۰۰ تا ۴۵۰۰ مگابایت (یک تا بیش از ۴ گیگ) دیتا استفاده می‌شود. همچنین اگر کسی بخواهد ۲۰ دقیقه در روز بازی موبایلی انجام دهد در ماه حدود ۴۸۰ مگابایت مصرف می‌کند و برای ۲۰ دقیقه استفاده از واتساپ صوتی در روز بین ۲۰ تا ۴۰ مگابایت و در ماه بین ۶۰۰ تا ۱٫۲۰۰ مگابایت دیتا استفاده می‌شود. حجم اینترنت مورد نظر دولت از کاربری که بخواهد بخشی از کار، فراغت و آگاهی از خبرها را با استفاده از فضای مجازی دنبال کند، دردی دوا نمی‌کند.
مسئله‌ی دیگر دسترسی دهکهای پایین به وسایل ارتباطی و اینترنت است. فتح‌الله توسلی نماینده‌ی بهار و کبودرآهنگ در مجلس ۲۲ تیر در نطق میان دستور خود درباره‌ی وزیر ارتباطات گفته: «درحالی‌که بعضی از شهرستان‌ها و روستاهای کشور از جمله مناطقی از حوزه انتخابیه بنده فاقد خدمات حداقلی ارتباطی هستند، هم ایشان و هم شرکت مخابرات از دسترس خارج هستند و به‌جای حل مشکلات اساسی و انجام وظایف خود در اقدامی توهین‌آمیز اعلام می‌کنند برای دهکهای پایین جامعه اینترنت رایگان در نظر می‌گیریم، دهکهای پایین جامعه کسانی هستند که به هیچ عنوان به اینترنت دسترسی ندارند و نتیجه یک سال پیگیری بنده و همکارانم پاسخی دربرنداشته است. برای چه کسی اینترنت در نظر می‌گیرید؟»
فروردین ۱۴۰۱ مجری توسعه ارتباطات روستایی وزارت ارتباطات اعلام کرد سه‌هزار و ۵۰۰ روستا دارای ارتباطات حداقلی هستند و چهار هزار روستای کشور هیچ ارتباط اینترنتی‌ای ندارند. همچنین مسئولان وزارتخانه گفته‌اند که برخی از روستاها که اینترنت دارند هم اتصالشان دردی از مردم دوا نمی‌کند.
عکس از ایرنا
در زمینه‌ی دسترسی به وسایل ارتباطی هوشمند آمار به‌روزی وجود ندارد اما آماری که آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۰ داده نشان می‌دهد ۳۰ درصد دانش‌آموزان به وسایل هوشمند ارتباطی یا اینترنت دسترسی ندارند. تا جایی که بعضی از سازمان‌های مردم‌نهاد کمپین‌هایی برای تهیه‌ی ابزار هوشمند برای این بچه‌ها اجرا کردند و رسانه‌ها اخباری با عناوین اهدای گوشی هوشمند به دانش‌آموزان کم‌برخوردار منتشر می‌کردند. آن زمان مشاور وزیر آموزش و پرورش گفت: حدود ۳٫۵ میلیون نفر فاقد ابزار هوشمند بوده یا دسترسی به اینترنت ندارند. سهم محرومیت دانش‌آموزان از شبکه شاد ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر یعنی ۲۱ درصد دانش‌آموزان است و اختلاف ۳۰۰ هزار نفری به دانش‌آموزانی برمی‌گردد که ابزار هوشمند قرضی استفاده کرده‌اند. به احتمال زیاد این گروه از دانش‌آموزان به همان ۳۰ درصد دهکهای پایین جامعه تعلق دارند. کسانی که دسترسی کمتری به ابزارهای ارتباطی هوشمند یا منابع مالی برای تهیه‌ی آن دارند.
تا به حال بیش از ۹۳۰ هزار سرپرست خانوار برای دریافت اینترنت رایگان ثبت نام کرده‌اند. اینترنت رایگان در این طرح به سرپرست خانوار تعلق می‌گیرد. او می‌تواند ازطریق پیامکی که به شماره تماسش ارسال می‌شود آن را فعال کند. البته این امکان وجود دارد که سرپرست خانوار در صورت تمایل شماره تماس واردشده را تغییر دهد و اختصاص اینترنت رایگان به سرپرست خانوار می‌تواند به‌عنوان ابزاری کنترلی در خانواده‌ها عمل کند. تضمینی وجود ندارد که اینترنت رایگانی که دراختیار سرپرست خانوار قرار دارد، دردسترس بقیه‌ی اعضای خانواده هم قرار بگیرد؛ به‌ویژه زنان و کودکان ممکن است از این یارانه‌ی دولت محروم شوند.
این یارانه در راستای یکی از وعده‌های انتخاباتی رئیس جمهور است: تخصیص اینترنت رایگان به دهکهای کم‌درآمد جامعه. البته رئیس‌جمهور در تبلیغات انتخاباتی‌اش وعده‌ی کاهش قیمت اینترنت را هم داده بود. سال گذشته قانون بودجه امکان افزایش قیمت را نمی‌داد اما امسال این منع قانونی برداشته شد و در چارچوب مصوبات سال‌های ۹۵ و ۹۶ اپراتورها تعرفه‌هایشان را بالا بردند که البته به گفته‌ی رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی: «به صورت حداقلی تغییراتی در تعرفه‌های خود اعمال کردند» و شرکت‌های زیرساختی هم همچنان می‌گویند قیمت اینترنت باید افزایش پیدا کند؛ اما دولت فعلاً برنامه‌ای برای ادامه‌ی این یارانه ندارد. هنوز معلوم نیست که سال بعد هم این یارانه‌ی دولت به دهکهای پایین جامعه اختصاص پیدا کند یا نه و تخصیص این بسته برای سال بعد منوط به بحث‌های اعتباری است و برای آن تصمیم‌گیری نشده است.
