عفونت HIV بیمار ۶۶ ساله پس از پیوند سلول‌های بنیادی درمان شد

پژوهشگران روز چهارشنبه (۲۷ ژوئیه) گزارش کردند که پس از دریافت پیوند سلول‌های بنیادی، مرد ۶۶ ساله‌ای ممکن است پنجمین فردی باشد که عفونت HIV (ویروسی که موجب ایدز می‌شود) در او درمان می‌شود. بیمار که می‌خواهد نامش فاش نشود، مسن‌ترین فردی است که تاکنون تحت این روش قرار گرفته و وارد مرحله‌ی بهبودی طولانی‌مدت از بیماری شده است.

براساس بیانیه‌ی مرکز پزشکی شهر امید که بیمار در آن تحت درمان قرار گرفت، این مرد که به‌عنوان «بیمار شهر امید» شناخته می‌شود، در سال ۱۹۸۸ مبتلا به HIV (ویروس نقص ایمنی انسانی) تشخیص داده شد. بیمار گفت: «وقتی در سال ۱۹۸۸ ابتلای من به HIV تشخیص داده شد، مانند بسیاری از بیماران دیگر فکر کردم که حکم مرگ من است.»

درست یک سال پیش از آن، در مارس ۱۹۸۷، سازمان غذا و داروی ایالات متحده اولین درمان ضدرتروویروسی یا داروی HIV را تأیید کرد. این دارو زیدوودین (AZT) نام داشت. اواسط دهه ۱۹۹۰ درمان‌های ترکیبی برای HIV مورد استفاده قرار گرفت. این درمان‌ها دو تا سه داروی HIV را با هم ترکیب می‌کنند تا اثربخشی درمان را افزایش دهند و به بیماران کمک کنند تا دربرابر داروها مقاومت کسب نکنند. چنین درمان‌های ترکیبی اکنون استاندارد مراقبت برای درمان HIV به‌شمار می‌روند.

بیمار شهر امید بیش از ۳۱ سال بود که برای کنترل HIV داروهای ضدرتروویروسی را مصرف می‌کرد. در مقطعی از زمان، وضعیت بیمار مذکور به سمت ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) پیشرفت کرده بود، یعنی شمارش سلول‌های سفید خون او به سطوح بسیار پایینی رسیده بود. او پیش از اینکه در دهه ۱۹۹۰ به درمان ترکیبی ضدرتروویروسی بسیار موثری روی آورد، AZT و برخی از داروهای اولیه HIV را که به‌طور مجزا تجویز می‌شدند، مصرف می‌کرد.

چند دهه بعد، در سال ۲۰۱۸ بیمار دچار لوسمی حاد میلوئیدی (AML) شد. لوسمی حاد میلوئیدی نوعی سرطان خون و مغز استخوان است. پزشکان به‌عنوان درمانی برای سرطان و HIV پیوند سلول‌های بنیادی خون را با سلول‌های فرد اهداکننده‌ای که حامل جهش ژنتیکی نادری بود، انجام دادند. این جهش که CCR5∆32 هموزیگوت نامیده می‌شود، موجب می‌شود فرد حامل آن دربرابر HIV مقاوم باشد. جهش مذکور این کار را با تغییر مسیر ورودی که ویروس معمولاً از آن برای حمله به سلول‌های سفید خون استفاده می‌کند، انجام می‌دهد.

پس از پیوند، سلول‌های جهش‌یافته مقاوم به HIV به‌تدریج بر سیستم ایمنی بیمار غلبه کردند. در مارس ۲۰۲۱، بیمار تحت نظارت شدید تیم پزشکی مصرف داروهای ضد رتروویروسی را قطع کرد و تا به امروز نشانه‌ای از تکثیر HIV در بدن او مشاهده نشده است. تیم پژوهشی وضعیت بیمار را به‌عنوان بهبودی طولانی‌مدت توصیف می‌کنند، زیرا به‌مدت ۱۷ ماه آثاری از ویروس زیست‌پذیر در سیستم او دیده نشده است. آن‌ها نظارت بر وضعیت بیمار را ادامه می‌دهند و اگر وضعیت تغییری نکرد، او را رسماً به‌عنوان کسی که عفونت HIV در او درمان شده، اعلام می‌کنند.

مورد بیمار شهر امید بسیار شبیه مورد بیمار ملقب به بیمار برلین است که اولین فردی است که HIV در او درمان شد. بیمار برلین که بعد فاش کرد نامش تیموتی ری براون است، نیز دچار AML شد و از اهداکننده‌ی حامل جهش ژنتیکی مقاومت دربرابر HIV پبوند مغز استخوان دریافت کرد (مغز استخوان حاوی سلول‌های بنیادی خون است).

به‌گزارش ان‌بی‌سی نیوز، دو بیمار دیگر (بیمار دوسلدورف و بیمار لندن) با استفاده از همین روش درمان شدند و اخیراً نیز زنی پس از دریافت پیوند سلول‌های بنیادی که در آن از سلول‌های خون بند ناف استفاده شد، درمان شد. دیوید دی هو، یکی از پژوهشگران برجسته ایدز در جهان و مدیر مرکز تحقیقات ایدز آرون دیاموند در دانشگاه کلمبیا به واشنگتن‌پست گفت: «مورد بیمار شهر امید مورد دیگری است که شبیه تیموتی براون از سال‌ها پیش است.»

با‌این‌حال، با توجه به خطرهای عمل پیوند و نادر بودن جهش مقاومت دربرابر HIV، چنین درمان‌هایی برای بیشتر بیماران HIV دست‌یافتنی نیست. دکتر شارون لوین، متخصص بیماری‌های عفونی در مؤسسه عفونت و مصونیت پیتر دوهرتی گفت: «درحالی‌که پیوند برای اکثر افراد مبتلا به HIV گزینه میسری نیست، این موارد جالب هستند و می‌توانند الهام‌بخش جست‌وجو برای درمان باشند.»

به گزارش واشنگتن‌پست، برخی از گروه‌های پژوهشی درحال کار روی توسعه تکنیک‌های ویرایش ژن هستند که بتوانند جهش مقاومت دربرابر HIV را به بیماران اضافه کنند.