چگونه برخی ویروس‌ها بوی انسان را برای پشه‌ها جذاب‌تر می‌کنند؟
مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد ویروس‌هایی که موجب بیماری‌های گرمسیری زیکا و تب دنگی می‌شوند، می‌توانند بوی میزبان را به نفع خود تغییر دهند. هر دو ویروس بوی موش‌ها را تغییر می‌دهند و موجب می‌شوند آن‌ها برای پشه‌های گرسنه جذاب‌تر باشند. گونگ چنگ، یکی از نویسندگان مقاله و میکروب‌شناس دانشگاه چینهوا در پکن می‌گوید: «این تاکتیک می‌تواند به ویروس‌ها کمک کند تا به کمک پشه‌ها اهداف تازه‌ای را پیدا کنند.»
چنگ می‌گوید ایجاد تکنیک‌هایی برای مختل کردن فرایند کنترل بو توسط ویروس‌ها، نه‌تنها به کنترل زیکا و تب دنگی، بلکه به کنترل بیماری‌های دیگری که ازطریق پشه‌ها منتقل می‌شوند، کمک خواهد کرد. جیمز لوگان، متخصص کنترل بیماری‌ها در دانشکده بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن می‌گوید پژوهشگران چندین دهه است می‌دانند برخی از بیماری‌ها می‌توانند بوی میزبان خود را تغییر دهند.
برخی از ویروس‌ها و میکروارگانیسم‌ها برای بهره‌برداری از این مسئله تکامل پیدا کرده‌اند. برای مثال، گیاهانی که به ویروس موزاییک خیار آلوده می‌شوند، مولکولی را آزاد می‌کنند که شته‌ها را جذب می‌کند. ویروس‌ها از شته‌ها به‌عنوان ناقلی برای آلوده کردن گیاهان جدید استفاده می‌کنند. دانشمندان همچنین دریافته‌اند انگل‌هایی که موجب مالاریا می‌شوند، ازطریق تغییر بوی بدن میزبان، موجب جلب پشه‌های درحال عبور می‌شوند.
- پشه‌ها چگونه انسان‌ها را برای نیش زدن پیدا می‌کنند؟
- چرا پشه‌ها در اطراف گوش ما وزوز می‌کنند؟
- آیا برای پیشگیری از گسترش مالاریا باید همه پشه‌های جهان را بکشیم؟
چنگ و همکارانش برای بررسی این موضوع که آیا ویروس‌های زیکا و دنگی نیز روش‌هایی برای جلب توجه پشه‌ها تکامل داده‌اند، موش‌ها را با یکی از این ویروس‌ها آلوده کردند. آن‌ها سپس موش‌های آلوده و سالم را در محفظه‌های جداگانه‌ای قرار دادند و بوی آن‌ها را در فضای پر از پشه‌ای که به هر دو محفظه متصل بود، پخش کردند تا ببینند حشرات کدام گروه را ترجیح می‌دهند. حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد از پشه‌ها به سمت محفظه حاوی موش‌های آلوده حرکت کردند که نشان می‌داد بوی این حیوانات برای پشه‌ها جذاب‌تر است.
تجزیه‌و‌تحلیل شیمیایی هوای هر محفظه نشان داد موش‌های آلوده ترکیبات بوداری ازقبیل استوفنون را تولید می‌کنند. پژوهشگران دریافتند موش‌های آلوده به زیکا یا دنگی ده برابر موش‌های سالم استوفنون تولید می‌کنند. آغشته کردن موش‌های سالم (و چند انسان داوطلب) به استوفنون، نشان داد پشه‌ها به سمت این بو کشیده می‌شوند.
باکتری‌های تولیدکننده استوفنون، به‌طور طبیعی روی پوست رشد می‌کنند، اما معمولاً تعداد آن‌ها توسط پروتئین ضدمیکروبی که به‌وسیله‌ی سلول‌های پوست ترشح می‌شود، کنترل می‌شود. اگرچه پژوهش جدید نشان داد وقتی که موش‌ها به دنگی یا زیکا آلوده بودند، ژن مسئول تولید این پروتئین، فعالیت کمتری داشت. درنتیجه، پوست موش‌های آلوده پر از باکتری‌های تولیدکننده استوفنون می‌شد و موجب می‌شد موش‌ها بیشتر بو بدهند و پشه‌های گرسنه را به خود جلب کنند.
پژوهشگران از زیربغل انسان‌های مبتلا به دنگی به کمک سواب نمونه‌برداری کردند و متوجه شدند انسان‌ها وقتی به این ویروس آلوده باشند، نسبت به زمانی که به آن آلوده نباشند، استوفنون بیشتری تولید می‌کنند. علاوه‌بر‌این، پشه‌ها بیشتر به سواب‌های حاوی عرق افراد مبتلا به دنگی کشیده می‌شدند، تا انسان‌هایی که به این ویروس آلوده نبودند.
این اطلاعات نشان می‌دهد ویروس‌های دنگی و زیکا از استوفنون برای کمک به انتشار خود استفاده می‌کنند. اگرچه پژوهشگران همچنین دریافتند که اگر به موش‌های آلوده ویتامین A بدهند (که معمولاً برای درمان بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود)، به کاهش مقدار استوفنونی که حیوانات از خود متصاعد می‌کنند، کمک می‌کند. این یافته می‌تواند نشانگر راه جدیدی برای کنترل شیوع هر دو بیماری باشد.
پژوهشگران قصد دارند استفاده از ویتامین A را برای کاهش انتقال دنگی در مالزی، جایی که بیماری در آنجا بومی است، آزمایش کنند.
پژوهش جدید در مجله Cell منتشر شد.
