شکستی دیگر در پیشگیری از آلزایمر؛ کارآزمایی بالینی داروی کرنزوماب با نتایج ناامیدکننده به پایان رسید

به‌گزارش نیویورک تایمز، یک کارآزمایی بالینی خبرساز به‌منظور آزمایش دارویی بالقوه برای آلزایمر در نهایت نشان داد که دارو نمی‌تواند از بروز زوال شناختی جلوگیری یا روند آن را آهسته کند. پزشکان دهه‌ها است به‌دنبال یافتن راهکاری برای جلوگیری از بروز آلزایمر هستند و این مسیر پرچالش تاکنون به نتیجه‌ی مطلوب نرسیده است.

انجام کارآزمایی بالینی داروی کرنزوماب به مدت یک دهه طول کشید. در این کارآزمایی بالینی برای اولین بار افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آلزایمر بودند اما هنوز هیچ علائمی از بیماری نداشتند داروی کرنزوماب را مصرف کردند. محققان امیدوار بودند این دارو بتواند ابتلای افراد به آلزایمر را به تعویق بیندازد یا به‌طور کلی از این اتفاق جلوگیری کند.

شرکت‌کنندگان در این کارآزمایی بالینی اعضای یک خانواده‌ی بزرگ ۶٬۰۰۰ نفری در کلمبیا بودند که حدوداً ۱٬۲۰۰ نفر از آن‌ها نوعی جهش ژنتیکی داشتند. این جهش ژنتیکی تقریباً تضمین می‌کرد که افراد یادشده در اواسط دهه‌ی ۴۰ تا اواسط دهه‌ی ۵۰ زندگی خود به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند.

بیماری آلزایمر باعث شده بسیاری از اعضای خانواده‌ی بزرگ کلمبیایی که در مدلین و روستاهای کوهستانی دور افتاده زندگی می‌کنند توانایی کار کردن، برقراری ارتباط و انجام کارهای ساده را از دست بدهند. بسیاری از این افراد در دهه‌ی ۶۰ زندگی خود از دنیا می‌روند.

در کارآزمایی بالینی، ۱۶۹ نفر از افرادی که جهش ژنتیکی داشتند یک دارونما یا داروی کرنزوماب را که توسط شرکت Genentech تولید شده است دریافت کردند. گروه ۸۳ نفری دیگری که جهش ژنتیکی در آن‌ها دیده نمی‌شد نیز دارونما را دریافت کردند تا هویت افرادی که احتمال دارد به آلزایمر مبتلا شوند ناشناس باقی بماند. در جوامع این افراد ابتلا به آلزایمر مثل لکه‌ای ننگ است.

محققان کارآزمایی بالینی امیدوار بودند مصرف دارو سال‌ها پیش از بروز مشکلات و علائم آلزایمر از بروز آن جلوگیری کند و داده‌های ارزشمندی ارائه دهد تا بتوانند از روی آن‌ها نوع شایع‌تر آلزایمر را که صرفاً ازطریق جهش ژنتیکی ایجاد نمی‌شود درمان کنند.

دکتر اریک ریمن، مدیر اجرایی مؤسسه‌ی آلزایمر بنر (یک مرکز تحقیق و درمان در فینیکس آمریکا) و یکی از رهبران تیم تحقیقاتی می‌گوید: «از اینکه کرنزوماب مزیت بالینی قابل‌توجهی به همراه نداشت، مأیوس شده‌ایم. قلب ما برای خانواده‌های کلمبیایی و تمامی کسانی که به درمان مؤثر بیماری آلزایمر در سریع‌ترین زمان ممکن نیاز دارند، به درد می‌آید. در همین حین آگاهی از این موضوع که مطالعه‌ی اخیر عصر جدیدی از تحقیقات مرتبط به جلوگیری از بیماری آلزایمر را آغاز کرده است به ما قوت قلب می‌دهد.»

نتیجه‌ی حاصل از کارآزمایی بالینی جدید شکست دیگری برای داروهایی نظیر کرنزوماب است که یک پروتئین کلیدی به نام آمیلوئید را هدف قرار می‌دهند. در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر، پروتئین آمیلوئید پلاک‌هایی چسبنده ایجاد می‌کند. پزشکان در طول سال‌ها مطالعه روی مراحل مختلف آلزایمر تلاش کرده‌اند دارویی برای حمله به آمیلوئید بسازند، اما تمامی این تلاش‌ها به شکست منتهی شده است.

شرکت Roche در سال ۲۰۱۹ دو آزمایش دیگر مربوط به کرنزوماب (نوعی آنتی‌بادی مونوکلونال) را که روی افراد مبتلا به مراحل اولیه‌ی نمونه‌ی شایع‌تر آلزایمر در حال انجام بود متوقف کرد. محققان این شرکت گفتند بعید است آزمایش‌ها مرتبط به کرنزوماب نتیجه‌ی مفیدی در پی داشته باشد.

سازمان غذا و داروی ایالات متحده سال گذشته برای اولین بار در تصمیمی بسیار بحث‌برانگیز به یک داروی ضد آمیلوئید به نام آدوهلم تأییدیه اعطا کرد. سازمان غذا و دارو گفت مشخص نیست که آدوهلم بتواند به بیماران کمک کند. مجوزی که به آدوهلم اعطا شد مربوط به نوع خاصی از داروها است که مزایای مشخصی ندارند اما مخصوص بیماری‌های جدی با روش‌های درمانی کم هستند.

همچنین این دسته از داروها در شرایطی که روی یک مکانیسم بیولوژیکی اثر بگذارند و احتمال کمک به بیماران ازطریق آن‌ها وجود داشته باشد، مجوز دریافت می‌کنند. سازمان غذا و داروی آمریکا گفت مکانیسم بیولوژیکی آدوهلم این است که می‌تواند به آمیلوئید حمله کند.

بسیاری از متخصصان آلزایمر با اشاره به سابقه‌ی بد درمان‌های ضد آمیلوئید از این تصمیم سازمان غذا و دارو انتقاد کردند. نتایج کارآزمایی بالینی جدید باری دیگر ثابت کرد که تا درمان آلزایمر فاصله‌ی زیادی داریم.

دکتر سم گندی، مدیر مرکز سلامت شناختی بیمارستان مانت ساینای که هیچ نقشی در تحقیقات کلمبیا نداشته است می‌گوید: «کاش چیز مثبت‌تری برای گفتن داشتیم. جهش بیماری‌زای دیده‌شده در خانواده‌ی کلمبیایی در متابولیسم آمیلوئید نقش دارد. تصور این بود که این افراد محتمل‌ترین بیماران برای واکنش نشان دادن به آنتی‌بادی‌های ضد آمیلوئید هستند.»

دکتر پیر تاریوت، مدیر مؤسسه‌ی آلزایمر بنر و یکی از رهبران تحقیقات کلمبیا، می‌گوید برخی از داده‌ها نشان می‌دهد بیمارانی که داروی کرنزوماب را دریافت کردند در مقایسه‌ با دیگر افرادی که به آن‌ها دارونما داده شد کمی بهتر از آب در آمدند، اما تفاوت بین آن‌ها از لحاظ آماری چندان قابل‌توجه نبود.

دکتر تاریوت همچنین می‌گوید داروی کرنزوماب از لحاظ ایمنی هیچ مشکلی ندارد و همین موضوع یافته‌ای مهم محسوب می‌شود؛ چون بسیاری از روش‌های درمانی ضد آمیلوئید از جمله داروی آدوهلم باعث خون‌ریزی یا ورم مغزی در برخی از بیماران شده‌‌اند. جزئیات بیشتری درباره‌ی کارآزمایی بالینی کلمبیا در ماه آگوست امسال (مرداد یا شهریور) در جریان برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام خواهد شد.

دکتر تاریوت و دکتر ریمن می‌گویند نتایج اولیه‌ی تحقیقات شامل اطلاعات دقیق تصویربرداری مغزی و تحلیل آثار کرنزوماب روی پروتئین‌ها و دیگر جنبه‌های بیماری آلزایمر نمی‌شود. محققان پس از کسب اطلاعات اضافی درباره‌ی کرنزوماب دوز این دارو را در بیماران افزایش داده‌اند. دکتر تاریوت می‌گوید شماری از بیماران که حدوداً ۵ تا ۸ سال در کارآزمایی بالینی حضور داشته‌اند به مدت ۲ سال بیشترین دوز کرنزوماب را دریافت کرده‌اند.

دکتر فرانسیسکو لوپرا، متخصص مغز و اعصاب کلمبیایی و یکی دیگر از رهبران پروژه‌ی تحقیقاتی داروی کرنزوماب، می‌گوید دهه‌ها پیش با اعضای خانواده آشنا شد و شروع به همکاری با آن‌ها کرد. درنتیجه‌ی تلاش‌های او و محققان دیگر، مشخص شد آلزایمری که خانواده‌ی کلمبیایی با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کند نتیجه‌ی جهش ژنتیکی است.

دکتر فرانسیسکو لوپرا می‌گوید کارآزمایی بالینی اخیر به او ثابت کرده که: «پیش‌گیری بهترین اقدام برای جست‌و‌جوی راه‌حل بیماری آلزایمر است؛ حتی اگر امروز به نتایج خوبی دست پیدا نکنیم. ما می‌دانیم که گام بزرگی در زمینه‌ی کمک به تحقیق روی بیماری آلزایمر برداشته‌ایم. اکنون آماده‌ایم که اقدامات دیگری به‌منظور یافتن راه‌حل این بیماری انجام دهیم.»

ماریا آریزا، ساکن شهر مدلین و همسر یکی از بیماران، می‌گوید همسرش جزو اولین کسانی بود که در کارآزمایی بالینی شرکت کرد. هرناندو ۴۵ ساله که نام خانوادگی‌اش با هدف حفظ هویت و حریم خصوصی‌اش ناشناس مانده، سال‌ها مشغول تعمیر کابل تلفن بود. او حدوداً ۸ سال پیش اولین علائم زوال شناختی را از خود بروز داد.

بیماری هرناندو در ۸ سال اخیر پیشرفت کرده و تبدیل به آلزایمر شده است، اما او همچنان می‌تواند مکالمه کند. روند زوال عقل هرناندو نسبتاً کند بود و خانواده‌اش امید داشتند که این موضوع نتیجه‌ی مصرف داروی کرنزوماب باشد. همسرش در مصاحبه با نیویورک تایمز گفت: «تمام امیدم را به این مطالعه بسته بودم.»