ویروس‌های خفته در دوران کووید با رفتارهای غیرمنتظره درحال بازگشت هستند

به مدت تقریباً دو سال، همان‌طور که دنیاگیری کووید زندگی در سراسر جهان را مختل کرده بود، بیماری‌های عفونی دیگر عقب‌نشینی کرده بودند. اکنون درحالی‌که جهان به سرعت تدابیری را که برای مهار گسترش کووید اتخاذ کرده بود، کنار می‌گذارد، پاتوژن‌های باکتریایی و ویروسی که در حالت وقفه بودند، درحال بازگشت هستند و رفتار غیرمنتظره‌ای از خود نشان می‌دهند.

دو زمستان گذشته از خفیف‌ترین فصول آنفلوانزای ثبت شده بود، اما بستری‌شدن در بیمارستان به‌علت آنفلوانزا در چند هفته‌ی اخیر یعنی در ماه مه افزایش پیدا کرده است. آدنوویروس نوع ۴۱ که قبلا تصور می‌شد موجب ناخوشی‌های گوارشی نسبتاً بی‌خطری می‌شود، ممکن است در کودکان خردسال سالم موجب هپاتیت شدید شود. ویروس سین‌سیشیال تنفسی یا RSV که معمولاً در زمستان موجب بیماری می‌شود، تابستان گذشته و اوایل پاییز در ایالات متحده و اروپا موجب شیوع گسترده‌ی بیماری در کودکان شد. اکنون نیز آبله میمون، ویروسی که به‌طور‌کلی در آفریقای غربی و مرکزی دیده می‌شود، موجب شیوع‌های بی‌سابقه‌ای در چندین کشور در اروپا، آمریکای شمالی، خاورمیانه و استرالیا شده است.

این ویروس‌ها با قبل تفاوتی ندارند، اما ما تفاوت داریم. یک مورد اینکه به دلیل محدودیت‌های کووید، اخیراً مصونیت‌های بسیار کمتری به دست آورده‌ایم و به‌عنوان یک گروه، درحال‌حاضر بیشترِ ما آسیب‌پذیر هستیم.

کارشناسان می‌گویند افزایش در آسیب‌پذیری به این معنا است که ممکن است حین رفتن به سمت تعادل جدید پس از دنیاگیری با میکروب‌هایی که ما را آلوده می‌کنند، مقداری بی‌ثباتی را تجربه کنیم. امواج بزرگ‌تری از بیماری می‌تواند رخ دهد که در برخی موارد ممکن است مشکلاتی را آشکار کند که نمی‌دانستیم این میکروب‌ها موجب آن می‌شوند. بیماری‌ها می‌توانند در زمان‌ها یا مکان‌هایی که در حالت معمول در گردش نیستند، به گردش درآیند.

پتر برودین، استاد ایمنی‌شناسی کودکان در کالج سلطنتی لندن گفت: «می‌توانیم انتظار برخی موارد غیرعادی را داشته باشیم.» ماریون کوپمنز، رئیس بخش علوم ویروسی در مرکز پزشکی اراسموس در روتردام هلند معتقد است که ممکن است برای مدتی پیش‌بینی رفتار بیماری‌هایی که قبلا با آن‌ها آشنا بودیم، سخت باشد.

این پدیده یعنی اختلال در الگوهای طبیعی عفونت‌ها ممکن است به‌ویژه برای بیماری‌هایی که کودکان نقش مهمی در انتشار آن‌ها دارند، بارزتر باشد. کودکان خردسال معمولاً میکروب‌ها را جذب و تکثیر می‌کنند. اما زندگی آن‌ها در طول دنیاگیری به‌شدت تغییر کرد. بیشتر کودکان به مدت طولانی در مهدکودک‌ها یا مدارس حضور نداشتند. بسیاری از آن‌ها کمتر درمعرض افراد خارج از خانواده قرار داشتند و هنگام برخورد با دیگران، آن افراد احتمالاً ماسک می‌زدند.

هوبرت نیستر، استاد ویروس‌شناسی بالینی در مرکز پزشکی دانشگاه گرونینگن هلند گفت، کودکانی که در طول دنیاگیری به دنیا آمدند، ممکن است درحالی به دنیا آمده باشند که در رحم مادر آنتی‌بادی‌های کمتری از مادرشان به آن‌ها منتقل شده است، زیرا مادران ممکن است در دوران بارداری درمعرض ویروس‌هایی مانند RSV و پاتوژن‌های تنفسی دیگر قرار نگرفته باشند.

کوپمنز گفت مطالعه‌ای که تیم او برای یافتن آنتی‌بادی‌های درون خون کودکان خردسال انجام داد، تأثیر چیزی را نشان می‌دهد که او آن را «ماه عسل عفونت» می‌خواند. او گفت: «واقعا می‌بینید که کودکان در سال دوم دنیاگیری آنتی‌بادی‌های کمتری دربرابر مجموعه‌ای از ویروس‌های تنفسی رایج دارند. آن‌ها کمتر درمعرض ویروس‌ها قرار گرفته‌اند.»

چنین عواملی ممکن است به توضیح افزایش اخیر موارد غیرعادی هپاتیت در کودکان خردسال کمک کند. دانشمندانی که این موارد را بررسی می‌کنند، فکر می‌کنند که آن‌ها ممکن است حداقل تا حدودی ناشی از آدنوویروس نوع ۴۱ باشد، زیرا این ویروس در تعداد زیادی از کودکان مبتلا پیدا شده است. این احتمال گیج‌کننده است، زیرا در گذشته مشاهده نشده است که ویروس مذکور موجب این نوع بیماری شود.

اما برخی از دانشمندان این تئوری را مطرح می‌کنند که آدنوویروس نوع ۴۱ ممکن است همیشه مسئول بخش کوچکی از موارد ناشناخته هپاتیت که هر سال در کودکان اتفاق می‌افتد، بوده باشد. شاید طی هشت ماه گذشته به دلیل افزایش آسیب‌پذیری در میان کودکان، عفونت‌های آدنوویروس نوع ۴۱ بسیار بیشتر بوده است و این امر می‌تواند موجب آشکار شدن چیزی شود که قبلا تشخیص داده نشده بود.

کوین مساکار، متخصص بیماری‌های عفونی کودکان در بیمارستان کودکان کلرادو می‌گوید: «برای اینکه عوارض نادر بیماری‌های رایج را بشناسیم، به تعداد کافی از موارد بیماری نیاز داریم. این مسئله می‌تواند در مورد هپاتیت صادق باشد.»

اختلال در الگوهای اختلاط طبیعی که براثر دنیاگیری ایجاد شد، می‌تواند به این معنا باشد که حتی بزرگسالان سطوح آنتی‌بادی‌هایی را که معمولاً ازطریق مواجهه معمول با میکروب‌ها به دست می‌آید، تولید نکرده‌اند و درنتیجه‌ مجموعه بزرگ‌تری از افراد مستعد وجود دارد. برای مثال، متخصصان آنفلوانزا نگران هستند که وقتی ویروس‌های آنفلوانزا به شکل جدی برگردند، تعداد زیاد افرادی که اخیراً به این عفونت‌ها مبتلا نشده‌اند، بتواند فصل آنفلوانزای بسیار بدی را رقم بزند.

کوپمنز گفت برخی مطالعات نشان می‌دهند که پس از دوره یک تا دو ساله که در آن انتقال آنفلوانزا کم است، ممکن است کاهش قابل‌توجهی در تعداد افرادی رخ دهد که دارای آنتی‌بادی‌های آنفلوانزا در سطوح کافی هستند. بنابراین، احتمالاً گروه بزرگ‌تر و مستعدتری از بزرگسالان وجود خواهد داشت. کوپمنز گفت:

ما درمورد بیماری‌های بومی صحبت می‌کنیم که الگوی خاصی از پیش‌بینی‌پذیری را داشتند. آن الگو تا حدی فصلی بود، اما تا حدی نیز توسط اندازه جمعیت دارای ایمنی یا بدون ایمنی هدایت می‌شد و جمعیت بدون ایمنی در طول دنیاگیری افزایش پیدا کرده است.

پاییز امسال بیمارستان‌های کودکان تحت‌نظر قرار خواهند گرفت تا مشخص شود که آیا افزایش در موارد میلیت شل حاد (AFM) که تصور می‌شود ناشی از عفونت انتروویروس D68 است، اتفاق خواهد افتاد. این بیماری شبیه فلج اطفال است.

مساکار که همچنین دانشیار دانشگاه کلرادو است، در طول هشت سال گذشته و از زمانی که اولین موج از یک سری امواج دوسالانه میلیت شل حاد در اواخر تابستان و اوایل پاییز سال‌های ۲۰۱۴، ۲۰۱۶ و ۲۰۱۸ رخ داد، درحال مطالعه این بیماری بوده است. پس از این موج‌ها در سال ۲۰۲۰ و سپس ۲۰۲۱ موجی وجود نداشت. آیا این بدان معنا است که پاییز ۲۰۲۲ می‌توان شاهد مواد بسیار بیشتر بود، زیرا کودکان بیشتری دربرابر انتروویروس D68 آسیب‌پذیر هستند؟ آیا باید برای این احتمال آماده شویم؟

مساکار درحالی‌که تأکید می‌کند که نمی‌دانیم انتظار چه چیزی را داشته باشیم، می‌گوید:

اکنون چهار سال کودک داریم که این ویروس را ندیده‌اند. نمی‌دانیم چه اتفاقی قرار است بیفتد و چه زمانی این ویروس برمی‌گردد. اما وقتی ویروس برگشت، کودکان آسیب‌پذیر بیشتری وجود دارند که انتظار نمی‌رود ایمنی داشته باشند. این چیزی است که درمورد ویروس‌های مختلف شاهد آن هستیم.

توماس کلارک، معاون بخش بیماری‌های ویروسی در مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ گفت کارشناسان سلامت عمومی نگران شیوع بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن هستند، زیرا بسیاری از کودکان سراسر جهان در طول دنیاگیری واکسیناسیون دوران کودکی را از دست داده‌اند. اما به‌عقیده‌ی او، این تنها راهی نیست که دنیاگیری ممکن است بر بیماری‌های عفونی تأثیر بگذارد. او گفت:

ما روی کودکانی متمرکز هستیم که واکسن‌های خود را دریافت نکرده‌اند، زیرا این مسئله به شیوع سرخک منجر می‌شود. اما همچنین تعداد زیادی کودک وجود دارد که دچار ویروس‌هایی نشده‌اند که در شرایط معمول با آن‌ها مواجه می‌شوند.

کلارک گفت ممکن است شاهد تفاوت‌هایی در شدت برخی بیماری‌ها باشیم. زیرا کودکان خردسالی که در اوایل دوران دنیاگیری دربرابر میکروب‌ها محافظت شده بودند، اکنون ممکن است در سن بالاتری دچار آن‌ها شوند. برخی از بیماری‌ها در سنین بالاتر موجب علائم جدی‌تری می‌شوند. کوپمنز گفت: «اینکه آیا در کوتاه‌مدت شاهد چنین مواردی خواهیم بود یا نه، مشخص نیست، اما این موضوع ارزش بررسی دارد.»

برخی کارشناسان معتقدند که زیاد شدن افراد مستعد تنها راهی نیست که دنیاگیری ممکن است بر الگوهای انتقال بیماری اثر بگذارد. دیوید هیمن که ریاست یکی از کمیته‌های متخصص مشاور سازمان جهانی بهداشت را برعهده دارد، گفت حذف اقدامات کنترلی دنیاگیری می‌تواند به گسترش آبله میمون در شیوع کنونی اروپا، آمریکای شمالی و فراتر از آن کمک کرده باشد.

بسیاری از موارد آبله میمون در مردانی تشخیص داده شده است که با مردان رابطه جنسی داشته‌اند. پس از دو سال محدودیت مسافرتی، فاصله‌گیری اجتماعی و تجمعات عمومی، مردم اقدامات کنترلی کووید را کنار می‌گذارند و به سبک زندگی پیش از دنیاگیری برمی‌گردند. گزارش‌ رسانه‌ها حاکی از آن است که مهمانی‌های اخیر در اسپانیا و بلژیک موجب انتقال ویروس آبله میمون در میان برخی از شرکت‌کنندگان شده است.

هیمن که استاد همه‌گیرشناسی بیماری‌های عفونی در دانشکده بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن است، فکر می‌کند شیوع آبله میمون در سطوح پایینی در بریتانیا یا جای دیگری در خارج از آفریقا برای مدت زمان طولانی وجود داشته است، اما با اوج گرفتن مسافرت‌های بین‌المللی خود را نشان داده است. هیمن که در گذشته روی ریشه‌کنی آبله کار کرده است، می‌گوید:

اگر به اتفاقاتی که در چند سال گذشته در جهان رخ داده است و نیز آنچه درحال‌حاضر درحال وقوع است، نگاه کنید، به‌راحتی می‌توانید شک کنید که این ویروس دو سه سال پیش وارد بریتانیا شده است و به آرامی منتشر شده است. سپس با بازگشایی همه چیز و مسافرت و اختلاط مردم موارد آن به‌طور ناگهانی افزایش پیدا کرده است.

برودین پیش‌بینی کرد که درحالی‌که درنتیجه‌ی این موارد ممکن است چند سال نارآرامی را تجربه کنیم، همه چیز درنهایت آرام خواهد شد. او با اشاره به ویروس‌ها به‌طور‌کلی گفت: «وقتی تعداد زیادی از مردم آلوده شوند، ایمنی جمعی ایجاد می‌شود و ویروس ناپدید می‌شود. قوانین اولیه بیماری‌های عفونی تغییر نکرده است.»