داروهای ضدپیری به عنوان راهی برای درمان کووید در حال آزمایش هستند

اگر پیر باشید، احتمال اینکه کووید ۱۹ شما را بکشد، بسیار بیشتر است. یکی از دلایل آن این است که سیستم ایمنی مسن‌تر‌ ازنظر مقابله با عفونت‌ها و بهبودی آن‌ها مشکل دارد. پس چرا داروهایی را آزمایش نکنیم که بدن را دوباره جوان می‌کنند؟

این ایده جسورانه‌ در کارآزمایی‌های بالینی در سراسر جهان درحال بررسی است. کارآزمایی‌های مذکور درحال آزمایش داروهایی هستند که اثرات پیری را معکوس می‌کنند و سیستم ایمنی را جوان می‌کنند و سلول‌های پیر و فرسوده را از بین می‌برند.

برخی از دانشمندان به دلیل بار معنایی فریبکارانه، از استفاده از اصطلاح «ضدپیری» اجتناب می‌کنند، اما این داروها به‌طور‌خاص زیست‌شناسی پیری را هدف قرار می‌دهند. داروهای مذکور به‌طور بالقوه می‌توانند به هر فردی که درنتیجه‌ی پیری، بیماری‌های دوران کودکی یا بیماری مزمن سیستم ایمنی فرسوده‌ای دارد، کمک کنند.

ما مطمئناً به روش جدیدی برای درمان کووید ۱۹ نیاز داریم. این بیماری ممکن است هرگز از بین نرود. حتی در کشورهایی که سطح ایمنی بالایی دارند، این عفونت هنوز موجب بستری‌شدن افراد و مرگ آن‌ها می‌شود. اما فقط تعداد محدودی درمان مؤثر ازقبیل داروهای ضدویروسی، آنتی‌بادی و داروهای استروئیدی پیدا شده است و این درمان‌ها ممکن است دربرابر گونه‌های جدید مؤثر نباشند. سن بالا نه‌تنها احتمال بیماری شدید ناشی از کووید ۱۹ را افزایش می‌دهد، بلکه همچنین خطر ابتلا به کووید طولانی‌مدت را نیز بالا می‌برد. اگر این داروها مؤثر باشند، ممکن است بتوانند به درمان کووید طولانی‌مدت نیز کمک کنند.

دفاع‌ جوان‌تر

سن به روش‌های مختلفی سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند. احتمال مرگ افراد مسن‌تر براثر عفونت‌هایی مانند آنفلوانزا بیشتر است و سیستم ایمنی پیر معمولاً به‌خوبی دربرابر واکسن‌ها پاسخ نمی‌دهد. به‌نظر می‌رسد هنگام پیری برخی از سلول‌های ایمنی ضعیف‌تر می‌شوند و قدرت کمتری برای کشتن ویروس‌ها یا باکتری‌های مضر دارند. برخی دیگر به‌نظر می‌رسد راحت‌تر وارد عمل می‌شوند و حتی زمانی که عفونتی در کار نیست، سطوح بالایی از التهاب زیان‌آور را حفظ می‌کنند که می‌تواند به بافت‌های بدن آسیب بزند.

تصور می‌شود این زوال سیستم ایمنی در افراد جوان‌تری که ازنظر زیستی پیر هستند، نیز رخ دهد؛ یعنی افرادی که سیستم‌های بدنی آن‌ها بیشتر از اینکه شبیه افراد هم سن باشد، عملکرد افراد مسن‌تر را دارد.

به‌نظر می‌رسد شرایطی که فرد را دربرابر ویروس کرونا آسیب‌پذیرتر می‌کند، مانند دیابت و بیماری‌های قلبی و ریوی با داشتن سن زیستی بالاتر مرتبط باشند. احتمال مرگ افرادی که قبل از آغاز دنیاگیری، سن زیستی آن‌ها ده سال بیشتر از حد مورد انتظار بود، درصورت ابتلا به این عفونت، بیشتر بود.

جانت لرد که در دانشگاه بیرمنگام بریتانیا تأثیر سن بر سیستم ایمنی را مطالعه می‌کند، روی یک نوع سلول ایمنی تمرکز کرده است که به‌نظر می‌رسد در افراد سالخورده از مسیر طبیعی خود خارج می‌شود: نوتروفیل‌ها.

نوتروفیل‌ها در خون ما شناور هستند و وقتی عفونتی رخ می‌دهد سریعاً به محل عفونت می‌روند. در افراد مسن‌تر، این سلول‌ها از مسیر طبیعی منحرف می‌شوند و می‌توانند آسیب قابل‌توجهی وارد کنند و به‌گفته‌ی لرد، مانند کرمی که خاک را سوراخ می‌کند، به بافت‌ها نفوذ می‌کنند. او می‌گوید: «به‌ همین‌ دلیل است که فکر می‌کنیم زمانی که فرد سالخورده‌ای به عفونت مبتلا می‌شود، دچار بیماری شدیدتری می‌شود.»

تیم لرد درحال کار روی راهی برای اصلاح این ناهنجاری و کارآمدتر کردن نوتروفیل‌ها ازنظر هدف قرار دادن عفونت‌ها بوده است. طبق یافته‌های آن‌ها، در محیط آزمایشگاه، مهار فعالیت آنزیمی که بر عملکرد سیستم ایمنی اثر می‌گذارد، نوتروفیل‌ها را به حالت جوان‌تری برمی‌گرداند. لرد متوجه شده که استاتین‌ها (داروهایی که معمولاً برای کاهش کلسترول تجویز می‌شوند) ممکن است اثر مشابهی داشته باشند.

چند سال پیش، لرد و همکارانش کارآزمایی بالینی کوچکی از یک داروی استاتین را در افراد ۶۸ تا ۹۰ ساله‌ای که به دلیل ذات‌الریه در بیمارستان بستری بودند، انجام دادند. به حدود نیمی از داوطلبان یک بار در روز و به مدت یک هفته، داروی سیمواستاتین داده شد. آزمایش‌های خون نشان داد نوتروفیل‌های افرادی که استاتین مصرف می‌کردند، بیشتر شبیه سلول‌های افراد جوان‌ عمل می‌کردند و بهتر عفونت را هدف قرار می‌دادند. درحالی‌که ۲۰ درصد از افراد گروه دارونما در عرض ۳۰ روز از زمان آغاز کارآزمایی جان خود را از دست دادند، فقط ۶ درصد از افرادی که استاتین مصرف می‌کردند، از دنیا رفتند.

این رویکرد اگر اثربخش باشد، ممکن است همچنین در کمک به سیستم ایمنی پیرتر برای مقابله با عفونت‌های ویروس کرونا مفید باشد. لرد به شواهدی از چین اشاره می‌کند که نشان می‌دهند بین استفاده از استاتین و ماندگاری بیماران مبتلا به کووید ارتباط وجود دارد.

شیائو جینگ ژانگ در دانشگاه ووهان و همکارانش پیامدهای ۱۳۹۸۱ فردی را که به خاطر ابتلا به کووید در بیمارستان بستری شده بودند و ۱۲۱۹ نفر از آن‌ها استاتین مصرف می‌کردند، با هم مقایسه کردند. آن‌ها دریافتند که احتمال مرگ افرادی که استاتین مصرف می‌کردند، کمتر و احتمال بهبودی آن‌ها بیشتر بود. لرد گفت:

بسیاری از ما بر این باوریم که مزیت‌های سلامتی استاتین‌ها احتمالاً بیشتر به اصلاح سیستم ایمنی مربوط می‌شود تا کاهش کلسترول. اگر چنین باشد، ممکن است استاتین‌ها برای افراد مبتلا به کووید طولانی‌مدت نیز مفید باشند.

کارآزمایی بالینی دیگری در سراسر بریتانیا درحال انجام است تا مشخص کند که آیا مصرف استاتین روزانه می‌توانند به بهبود افراد مبتلا به کووید کمک کند و از علائم طولانی‌مدت آن‌ها پیشگیری کند.

شرکت BioAge Labs نیز به‌دنبال پیدا کردن درمان‌های ضدپیری است که شاید با کند کردن یا حتی معکوس کردن زوال سیستم یمنی، کووید ۱۹ را درمان کنند. کریستن فورتنی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت می‌گوید: «اگر در دنیاگیری، همه سیستم ایمنی فردی ۲۰ ساله را داشتند، وضعیت خیلی متفاوت بود.»

رویکرد شرکت این است که با مطالعه افرادی که به‌طور موفقیت‌آمیزی پیر می‌شوند، یعنی افرادی که به مدت طولانی و در شرایط سلامتی خوب زندگی می‌کنند، دانشی را به دست آورد که به پیدا کردن داروهای ضدپیری کمک کند. به این منظور، شرکت درحال کار با بانک‌های زیستی بوده است که داده‌های زیستی مختلفی را از مجموعه‌ای از داوطلبان ذخیره می‌کنند تا سرنخ‌هایی در ژن‌ها، سلول‌ها و متابولیسم افراد دارای عمر طولانی پیدا کنند که ممکن است اهداف جدیدی برای داروهای ضدپیری آشکار کند.

داروی آزمایشی شرکت BioAge Labs برای کووید ۱۹ گیرنده‌ای را که روی سلول‌های دندریتیک وجود دارد، مهار می‌کند. سلول‌های دندریتیک سلول‌های شاخه‌داری هستند که به کنترل نحوه پاسخ‌های سیستم ایمنی به عفونت کمک می‌کنند، اما به‌نظر می‌رسد هنگام پیری موجب التهاب بیش‌ازاندازه می‌شوند. به‌نظر می‌رسد این داروی آزمایشی هم سلول‌های دندریتیک و هم نوتروفیل‌ها را جوان‌سازی می‌کند و در آزمایش‌های انجام‌شده روی موش امیدوارکننده ظاهر شده است.

در مطالعه‌ای که ماه مارس منتشر شد، موش‌ها مقدار کشنده‌ای از ویروس عامل کووید ۱۹ را دریافت کردند. کمتر از ده درصد از موش‌های تحت درمان مردند، اما بقیه موش‌ها مردند. این دارو روی افراد سالخورده بستری‌شده براثر کووید در بیمارستان‌های ایالات متحده، برزیل و آرژانتین نیز درحال آزمایش است و فورتنی می‌گوید امیدوار است تا پایان سال درمورد اثربخشی آن روی انسان‌ها ایده بهتری به دست آورد.

تنظیم مجدد سیستم ایمنی

رویکرد دیگری که برای جوان‌سازی مجدد سیستم ایمنی ارائه شده است، ممکن است به درمان کووید نیز کمک کند. هدف این رویکرد آنزیمی به نام mTOR است که متابولیسم را تنظیم می‌کند. داروهای مهارکننده این آنزیم (مانند راپامایسین) به موش‌ها و حیوانات دیگر کمک می‌کند تا بیشتر زندگی کنند. جوآن مانیک هم‌بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت Tornado Therapeutics می‌گوید: «راپامایسین طول عمر را در هرگونه‌ای که آزمایش شده، افزایش می‌دهد.»

در سال ۲۰۱۴ زمانی که مانیک در شرکت داروسازی نوارتیس (Novartis) مشغول به کار بود، او و همکارانش نشان دادند داروی مشابه راپامایسین می‌تواند واکنش سیستم ایمنی افراد پیرتر دربرابر واکسن آنفلوانزا را بهبود دهد. از آن زمان، کارآزمایی‌های دیگر نشان دادند این دارو به پیشگیری از عفونت‌های دستگاه تنفسی در افراد مسن کمک می‌کند، اگرچه کارآزمایی که بعداً انجام شد، هیچ اثری نشان نداد که ممکن است به این دلیل باشد که مطالعه به‌جای عفونت‌های تأییدشده در آزمایشگاه، علائم را بررسی کرد و این علائم می‌توانند در جمعیت‌های مسن شایع باشد.

مانیک درحال بررسی اثرات داروهای شبه راپامایسین در کووید ۱۹ بوده است. کارآزمایی او در خانه‌های سالمندان انجام شده که این بیماری در آنجا شیوع پیدا کرده است. به مدت چهار هفته، به نیمی از شرکت‌کنندگان داروی مذکور داده شد، درحالی‌که بقیه دارونما دریافت کردند.

به‌گفته‌ی مانیک که هنوز پژوهش خود را منتشر نکرده است، ۲۵ درصد از کسانی که دارونما دریافت کرده بودند، دچار کووید شدید شدند و نیمی از آن‌ها از دنیا رفتند. هیچ‌یک از کسانی که دارو را مصرف می‌کردند، علائم کووید ۱۹ را نشان ندادند. او می‌گوید: «استراتژی‌های متعددی برای کمک به سیستم ایمنی پیر برای مبارزه بهتر با کووید وجود دارد. پیری بزرگ‌ترین عامل خطر ابتلا به کووید شدید است و عامل خطری است که قابل تغییر است.»

فورتنی امیدوار است استفاده از داروی خود را فراتر از کووید ۱۹ گسترش دهد. ازنظر تئوری، سیستم ایمنی جوان‌شده می‌تواند بسیاری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی دیگر را نیز دفع کند.

همکار او، استنلی پرلمن، متخصص ویروس‌های کرونا در دانشگاه آیووا که یکی از نویسندگان پژوهش داروی کووید BioAge روی موش‌ها بود، دنیاگیری‌های آینده را در ذهن دارد. او می‌گوید اگر در آینده ویروس کرونای دیگری شیوع پیدا کند، شاید این اطلاعات در آن زمان بسیار مفید باشد.

حذف سلول‌های پیر

سیستم ایمنی تنها هدف داروهای ضدپیری نیست. هدف برخی دیگر پاکسازی سلول‌های پیر است. بیشتر سلول‌های بدن ما تا نقطه مشخصی به تقسیم خود ادامه می‌دهند. آن‌ها پس از رسیدن به این مرحله باید بمیرند و توسط سیستم ایمنی پاکسازی شوند؛ اما همیشه این اتفاق نمی‌افتد و برخی از سلول‌ها باقی می‌مانند. این سلول‌ها دیگر تقسیم نمی‌شوند و برخی از آن‌ها مواد شیمیایی سمی را تولید می‌کنند که باعت ایجاد التهاب در نواحی اطراف و فراتر از آن می‌شود.

سلول‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، سلول‌های پیر نامیده می‌شود و همگام با پیری در اندام‌های ما جمع می‌شود. آن‌ها با تعداد زیادی از بیماری‌های مرتبط با سن ازقبیل دیابت، بیماری قلبی، پوکی استخوان، آب مرواید، آلزایمر و موارد دیگر مرتبط هستند. آن‌ها همچنین به‌نظر می‌رسد در عفونت‌های ویروس کرونا نیز نقش مهمی داشته باشند.

جیمز کرکلند که در کلینیک مایو در روچستر پیری و پیری سلولی را مطالعه می‌کند، می‌گوید در پژوهشی که هنوز منتشر نشده است، شواهدی دارد که نشان می‌دهد ویروس کرونا سلول‌های پیر را سریع‌تر از سلول‌های غیرپیر آلوده می‌کند.

پژوهش کرکلند همچنین نشان می‌دهد که سلول‌های پیر مواد شیمیایی را آزاد می‌کنند که موجب می‌شود سلول‌های غیرپیر مجاور آن‌ها نیز ویروس را جذب کنند. این سلول‌ها نه‌تنها ویروس کرونای بیشتری می‌گیرند، بلکه همچنین به‌نظر می‌رسد شرایط مناسبی برای ایجاد گونه‌های جدید ویروس مهیا می‌کنند. کرکلند می‌گوید: «شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد سلول‌های پیری که به ویروس کرونا آلوده‌اند، می‌توانند موجب جهش ویروس شوند. بنابراین، آن‌ها ممکن است حتی یکی از علت‌های جهش‌های ویروسی باشند.»

نگرانی دیگر اینکه ویروس کرونا می‌تواند سلول‌های سالم را پیر کند. با توجه به همه این موارد، پیری به یکی از اهداف آشکار هم درمان‌های ضدپیری و هم درمان‌های کووید ۱۹ تبدیل شده است.

مطالعات انجام‌شده روی موش‌ها و همسترها نشان می‌دهد ترکیباتی که سلول‌های پیر را از بین می‌برند، می‌توانند موجب بهبود علائم کووید شوند و احتمال بقا را افزایش دهند. اکنون، کرکلند و همکارانش درحال بررسی این مسئله هستند که آیا داروهایی که سلول‌های پیر را از بین می‌برند (معروف به سنولیتیک‌ها) می‌توانند به افراد مبتلا به کووید ۱۹ کمک کنند. تیم او درحال آزمایش داروها در افراد مبتلا به کووید ۱۹ در سه محیط خانه، بیمارستان و خانه‌های سالمندان هستند.

کرکلند می‌گوید دارویی که این تیم استفاده می‌کند، دراصل عصاره‌ای گیاهی است که از صمغ درختی گرفته می‌شود که در چین می‌روید. این ترکیب که فیستین نامیده می‌شود، در توت‌فرنگی و خیار نیز یافت می‌شود. او امیدوار است این موضوع به معنای ایمن بودن آن باشد، اما تأکید می‌کند که درباره‌ی این مسئله مطمئن نیست. او می‌گوید: «به مردم توصیه می‌کنم این داروها را خارج از چارچوب کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده مصرف نکنند. ما هنوز از عوارض آن‌ها اطلاع نداریم.»

اگرچه داروهای سنولیتیک به‌طور‌خاص سیستم ایمنی را هدف قرار نمی‌دهند، پژوهشگران بر این باورند که آن‌ها سلول‌های ایمنی را به حالت جوان‌تر برمی‌گردانند.

طی دهه گذشته پژوهشگران متوجه شده‌اند که درحالی‌که مکانیسم‌های زیادی برای پیری وجود دارد، به‌نظر می‌رسد همه آن‌ها با هم مرتبط باشند و هدف قرار دادن یکی از آن‌ها می‌تواند روی بقیه هم اثر داشته باشد. کرکلند می‌گوید: «فکر می‌کنم در آینده مداخلات علم پیری‌شناسی با مداخلات خاص بیماری ترکیب شود. این نوع مداخلات می‌تواند با مداخلات موجود ترکیب شود تا شانس بهبودی را افزایش دهد.»

به‌گفته‌‌ی دانشمندان، بهبودی می‌تواند از هر تعداد عفونت یا بیماری مرتبط با سن باشد، اما کووید ۱۹ از اهداف مهم اولیه است. درحال‌حاضر، بیش از ۱۸ هزار نفر در ایالات متحده به دلیل بیماری ناشی از کووید ۱۹ بستری هستند و این رقم درحال افزایش است. کرکلند می‌گوید: «مشخص نیست که ویروس با چه سرعتی جهش پیدا می‌کند. پیشرفت با استفاده از واکسن‌ها و ضدویروس‌های معمول برای مقابله با گونه‌های جدی سخت خواهد بود. من نگران این مسئله هستم.»

پرلمن موافق است که برای مقابله با کووید ۱۹ به رویکرد جدیدی و مبتنی بر سن نیاز داریم. او می‌گوید: «ممکن است گونه‌ای وجود داشه باشد که باعث بیماری شدیدتر شود. به‌عقیده‌ی من، غیرعاقلانه است اگر فکر کنیم وظیفه خود را به انجام رسانده‌ایم.»