وقتی ابرهای ماژلانی کنار هم قرار می‌گیرند تولد ستاره‌ها رخ می‌دهد!
همانند زمانی که دو ترانه‌سرای بزرگ درکنار یکدیگر قرار می‌گیرند تا از هم الهام گرفته و بهترین کار خود را خلق کنند، ابرهای ماژلانی نیز هربار که در کنار هم قرار می‌گیرند، منجر به تولد ستاره می‌شوند. ابرهای ماژلانی دو ابر بزرگ و کوچک هستند که در نیمکره جنوبی آسمان قرار دارند. این دو ابر را می‌توان نزدیک‌ترین کهکشان‌ها به راه‌شیری دانست.
ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک با چشم غیرمسلح قابل رویت هستند. آن‌ها را از نیمکره جنوبی به راحتی می‌توان رصد کرد. این دو ابر را می‌توان درخشان‌ترین کهکشان‌هایی دانست که در همسایگی ما قرار دارند. برخی بر این باورند که جرم بسیار زیاد راه شیری سبب شده تا این دو ابر بزرگ و کوچک همانند قمر به دور کهکشان ما حرکت کنند. مشاهدات جدید نشان می‌دهند که در موارد متعدد این دو کهکشان درخشان منجر به تولد تعداد زیادی ستاره شده‌اند. محققان نتایج مطالعات خود را در 25 مارس در ماهنامه انجمن سلطنتی نجوم به چاپ رساندند.
ستاره‌شناس «پل ماسانا»، در دانشگاه «سوری» از انگلستان و همکارانش چند سال قبل مطالعه ابر ماژلانی کوچک را آغاز کردند. هدف آن‌ها مطالعه نمودار سرعت تولد ستاره بود. آنچه در این مطالعه اهمیت داشت، بررسی قله یا پیک نمودار بود. آن‌ها مشاهده کردند پنج قله نمودار سرعت تشکیل ستاره در 3 میلیارد، 2 میلیارد، 1.1 میلیارد، 450 میلیون سال پیش و در حال حاضر، با قله‌های نمودارهای سرعت در ابر ماژلانی بزرگ تطابق دارند. این تطبیق نشانه آن است که هر زمان این دو ابر ماژلانی در نزدیکی یکدیگر قرار می‌گیرند، یک ستاره جدید در آسمان متولد می‌شود.
«پل زیویک»، اخترشناس دانشگاه «A&M» از دانشگاه تگزاس که در این مطالعه نقشی نداشت، می‌گوید: «این دقیق‌ترین مطالعه تاریخ تولد ستاره‌ای است که ما تاکنون از ابرهای ماژلانی داشته‌ایم. نتایج بدست آمده بسیار متقاعدکننده هستند و ما قانع شده‌ایم که این دو ابر در چند میلیارد سال گذشته تعاملاتی باهم داشته‌اند.»
این دو ابر ماژلانی همانطور که در فواصل صد و شصت هزار و دویست هزار سال نوری به دور کهکشان راه شیری می‌چرخند، به دور یکدیگر نیز حرکت چرخشی دارند. مدار آن‌ها بیضوی است و این یعنی آن‌ها به صورت دوره‌ای به یکدیگر نزدیک شده و سپس از هم دور می‌شوند. «گورتینا بسلا»، اخترفیزیکدان دانشگاه «آریزونا» در «توسان» و یکی از نویسندگان این مطالعه می‌گوید: «درست همانطور که جزرومدهای ناشی از گرانش ماه روی دریاهای سطح زمین اثر می‌گذارد، جزرومد نیروی جاذبه یک کهکشان نیز روی گاز یک کهکشان دیگر – که به دور هم می‌چرخند – اثر می‌گذارد و سبب تولد ستاره می‌شود.»
بسلا عقیده دارد در طی آخرین نزدیکی این دو ابر ماژلانی که در حدود 100 تا 200 میلیون سال پیش رخ داده است، کهکشان کوچکتر احتمالا تحت تاثیر شدید گرانش کهکشان بزرگتر قرار گرفته و جرقه تولد بسیاری از ستارگان امروزی خورده شده است. از آنجایی که تراکم تولد در بخش شمالی ابر ماژلانی بزرگ بیشتر است، محققان عقیده دارند این ابر از قسمت شمالی با ابر کوچکتر برخورد کرده است.
براساس نمودارهای توصیف کننده تشکیل ستاره، دوره برخوردهای ماژلانی از یک میلیارد به نیم میلیارد سال کاهش یافته است. بسلا این را به فرآیندی به نام «اصطکاک دینامیکی» نسبت می‌دهد. همانطور که ابر ماژلانی کوچک به دور جفت خود می‌چرخد، از هاله تاریک کهکشان بزرگتر عبور می‌کند و ماده تاریک آن را جذب می‌کند. کشش گرانشی این ماده تاریک سبب کند شدن سرعت حرکت کهکشان کوچکتر می‌شود و به مرور مدار آن را کوچک می‌کند. در نتیجه این رخداد، مدت زمان لازم برای چرخش به دور ابر ماژلانی بزرگ کاهش می‌یابد.
با این‌حال، ممکن است آینده این دو کهکشان مملو از تولد ستاره جدید نباشد. بسلا می‌گوید: «این دو کهکشان اخیرا به بیشترین میزان نزدیکی به کهکشان راه شیری رسیده‌اند و جزرومد میان آن‌ها احتمالا سبب جدایی این جفت از یکدیگر می‌شود. اگر چنین باشد، ابرهای ماژلانی که اکنون در حدود هفتاد و پنج هزار سال نوری از هم فاصله دارند، ممکن است دیگر به بهم نزدیک نشوند و فرآیند تولد ستاره نیز پایان یابد.»
